Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

 
IV. Bosh buxgalterlarning vazifalari 
 
18.  Bosh  buxgalter  buxgalteriya  hisobini  bank  hisob  siyosatida  va  boshqa 
qonun hujjatlarida belgilangan qoidalar asosida tashkil etib, quyidagilarni ta‟min-
lanishi shart: 
buxgalteriya hisobi ishlarini zamonaviy texnik vositalari va axborot texnolo-
giyasidan  foydalangan  holda  oqilono  tashkil  etilishi,  buxgalteriya  hisobi  hisobva-
raqlarida  bank  operatsiyalarini  to„g„ri  va  haqqoniy  aks  ettirilishi  hamda 
foydalanuv-chilar  uchun  ishonchli  moliyaviy  hisobotlarni  o„z  vaqtida  taqdim 
qilish; 
bankka  kelib  tushgan  pul  hisob-kitob  hujjatlarini  ularga  ishlov  beriladigan 
barcha uchastkalardan  o„tishining aniq muddatlariga rioya etilib, bankning barcha 
tegishli  hisobvaraqlarida  aks  ettirilib, kunlik  balans  tuzilishi  va  uni  tegishli  joyga 
topshirilishini tashkil etish; 
mijozlarga  hisobvaraqlar  ochish,  ular  bilan  bog„liq  hujjatlarni  qabul  qilish, 
mijoz hisobvaraqlarini yuritish, Bank Depozitorlari Milliy Axborotlar Bazasi (bun-
dan keyingi o„rinlarda BDMAB deb yuritiladi)ga so„rovnomalar shakllantirish, jo„-
natish va undan ma‟lumotlar qabul qilish, hisobvaraqlarni yopish; 
mijozlardan  kelib  tushadigan  pul  hisob-kitob  hujjatlarining  shakli  va  maz-
muni bo„yicha to„g„ri rasmiylashtirilishi va ular bo„yicha operatsiyalarni o„z vaqti-
da o„tkazilishi,  
ichki  bank  operatsiyalarining  qonuniy  tarzda  bajarilishini  va  ular  ustidan 
kunlik monitoring o„rnatish, hamda mablag„ va qimmatliklar but saqlanishi;  
birlamchi hujjatlar hamda buxgalteriya yozuvlari asosida haqiqiy holatni aks 
ettiruvchi buxgalteriya hisobotlarini tuzish, bu hisobotlarni belgilangan muddatlar-

---

 
245 
da  O„zbekiston  Respublikasi  Markaziy  bankiga,  shuningdek,  tegishli  organlarga 
taqdim etish; 
elektron  to„lov  hujjatlarining  to„g„ri  shakllantirilishini  ularning  asl  nusxasi 
bilan  solishtirish  orqali  tekshirish,  agar  bu  ish  bosh  buxgalter  o„rinbosarii  yoki 
buxgalteriyaning boshqa xodimiga yuklatilmagan bo„lsa; 
bank  amaliyot  kunini  to„liq  yakunlash  va  ish  kuni  oxiriga  qadar  kunlik 
balans tuzish; 
operatsiyalarni amalga oshirish uchun asos bo„lgan buxgalteriya (kirim-chi-
qim) hujjatlarining asl va elektron nusxalarini o„z vaqtida (ish kuni oxirigacha yoki 
keyingi bank ish kuni ertalab soat 10.00 dan kechiktirmasdan) ushbu Yo„riqnoma-
ning V bob, 7-paragrifida belgilangan tartibda taxlanishi hamda rasmiylashtirilishi, 
shuningdek ularni o„rnatilgan tartibda arxivga topshirilishi; 
o„z tasarrufida bo„lgan bank filiallari, sho„ba va qaram xo„jalik jamiyatlari-
ning  buxgalteriya  ko„rsatkichlari  bo„yicha  belgilangan  tartibda  yillik  jamlangan 
moliyaviy hisobotlar tuzish va boshqa bo„linmalar bilan hamkorlikda buxgalteriya 
hisobi  va  hisoboti  ma‟lumotlari  asosida  bankning  moliyaviy  faoliyatini  iqtisodiy 
tahlil qilib borish; 
moddiy  va  moliyaviy  resurslardan  oqilona,  tejamkorlik  bilan  foydalanilishi 
hamda mulkning but saqlanishi ustidan nazorat olib borilishi. 
buxgalteriya hisobining ilg„or shakl va usullaridan keng foydalanish; 
kelib  tushgan  pul  mablag„lari,  qimmatbaho  qog„ozlar,  tovar-moddiy  qim-
matliklar  va  asosiy  vositalar  hisobining  to„g„ri  yuritilishi,  shuningdek,  ular  holati 
va  harakati  bilan  bog„liq  operatsiyalarning  buxgalteriya  hisobida  o„z  vaqtida  aks 
ettirilishi; 
qat‟iy hisobda turuvchi blanklarning but saqlanishi va ular hisobining to„g„ri 
yuritilishi; 
bank daromadlari va xarajatlarini hisoblash usulini qo„llagan holda Bosh ki-
tob va hisobotlarda to„g„ri aks ettirilishi hamda davlat budjetiga va budjetdan tashqari 
jamg„armalarga to„lovlarlarning to„g„ri yozilishi hamda o„z vaqtida o„tkazilishi; 
mijozlarning depozit va ssuda hisobvaraqlari bo„yicha foizlarning to„g„ri va 
belgilangan muddatlarda hisoblanishi; 
xo„jalik shartnomalari tuzishda buxgalteriya hisobiga oid qonunchilik hujjat-
lari talablarining bajarilishi;  
kamomad  hamda  pul  mablag„lari  va  tovar-moddiy  qimmatliklarning  
talon-taroj qilinishi bo„yicha hujjatlarni taftishdan o„tkazish yuzasidan yuridik xiz-
mat xodimlari tekshiruvlarida qatnashish, tegishli hollarda ushbu materiallar sud va 
tergov organlariga taqdim  etilishini  nazorat qilish, yuridik xizmat  xodimlari ishti-
rok etmagan taqdirda, bu vazifalarni bevosita o„zi bajarish; 
buxgalteriya hisobi, hisoboti, nazorat va iqtisodiy tahlil masalalari yuzasidan 
xodimlarga o„z vaqtida yo„l-yo„riqlar ko„rsatib borish; 
buxgalteriya  hujjatlarining  but  saqlanishi,  ularning  o„rnatilgan  tartibda 
rasmiylashtirilishi va arxivga topshirilishi. 
19.  Bosh buxgalter tegishli bo„linmalar va xizmatlarning rahbarlari bilan bir-
galikda quyidagilarni sinchiklab nazorat qilishi shart: 

---

 
246 
a)  tovar-moddiy  qimmatliklarning  qabul  qilinishi  va  topshirilishini  rasmiy-
lashtirishda belgilangan qoidalarga rioya etilishini; 
b) ish haqi fondining to„g„ri sarflanishi, mansab maoshlarining to„g„ri belgi-
lanishi, shtatlar, moliya va kassa intizomiga qat‟iy rioya etilishini; 
v)  pul  mablag„lari,  tovar-moddiy  qimmatliklar,  asosiy  fondlarni  yo„qlama 
qilish, hisob-kitoblar va to„lov majburiyatlarini bajarishning belgilangan qoidalari-
ga rioya etilishini; 
g)  belgilangan  muddatlarda  debitorlik  qarzi  undirib  olinishi  va  kreditorlik 
qarzining qaytarilishi, to„lov intizomiga rioya etishni; 
d) kamomadlar, debitorlik qarzi va boshqa yo„qotishlarni buxgalteriya hiso-
bining balans hisobotlaridan qonuniy tarzda chiqarilishini. 
20.  Bank tarkibida mustaqil moliya xizmati bo„lgan hollarda, bosh buxgalter 
zimmasiga  bankning  moliyaviy  hisob-kitob  operatsiyalarning  qonuniyligini,  o„z 
vaqtida va to„g„ri rasmiylashtirilishini nazorat qilish vazifalari yuklatiladi. 
21.  Bosh buxgalter bankning ichki nazorat va ichki audit xodimlari bilan bir-
galikda  kamomadlar  yuzaga  kelishi,  pul  mablag„lari  va  tovar-moddiy  qimmatlik-
larning  noqonuniy  tarzda  sarflanishining  oldini  oluvchi  tadbirlarni  tayyorlashda 
faol  qatnashishi  shart.  Mansabdor  shaxslar  tomonidan  noqonuniy  xatti-harakatlar 
qilinayotgani  (ya‟ni  oshirib  yozish,  mablag„lardan  noto„g„ri  foydalanish  hamda 
boshqa  qoidabuzarlik  va  mansabni  suiste‟mol  qilish  hollari)  ma‟lum  bo„lib  qolgan 
hollarda bosh buxgalter chora ko„rish uchun bu haqda bank rahbariga axborot beradi. 
22.  Bosh  buxgalter  bank  rahbari  bilan  birgalikda  bank  faoliyatini  tashqi 
audit, Markaziy bank inspektorlari va boshqa vakolatli tashkilotlar tomonidan o„t-
kazilgan  tekshiruvlar  natijasida  buxgalteriya  bo„yicha  aniqlangan  kamchiliklarni 
bartaraf etish bo„yicha barcha choralarni ko„rishlari shart.  
23.  Pul mablag„lari va tovar-moddiy qimmatliklarni qabul  qilish hamda be-
rish uchun asos bo„lib xizmat qiladigan hujjatlar, shuningdek kredit va hisob-kitob 
majburiyatnomalari  rahbar  va  bosh  buxgalter  yoki  ular  shunday  vakolat  berilgan 
boshqa  shaxslar  tomonidan  imzolanadi.  Ushbu  vakolatli  shaxslarga  hujjatlarni 
imzolash  huquqining  berilishi  to„g„risida  bank  bo„yicha  chiqariladigan  buyruq 
bilan rasmiylashtirilishi kerak. 
Yuqorida aytilgan hujjatlarga bosh buxgalter yoki shunday vakolat berilgan 
boshqa shaxslar tomonidan imzo chekilmasa, ular haqiqiy emas deb hisoblanadi va 
mazkur bankning mas‟ul shaxslari hamda buxgalteriya xodimlari tomonidan ijroga 
qabul qilinmaydi. 
24.  Bosh buxgalterning pul mablag„lari, tovar-moddiy va boshqa qimmatlik-
larni  qabul  qilish,  saqlash  va  sarflash  bo„yicha  qonunchilikka  zid  bo„lgan 
operatsiyalar  bilan  bog„liq  hujjatlarni  ijroga  qabul  qilishi  hamda  rasmiylashtirishi 
ta‟qiqlanadi. 
Bank  rahbaridan  shunday  xatti-harakat  qilish  to„g„risida  farmoyish  olingan 
hollarda, buxgalter uni ijro etmay turib, yozma ravishda rahbar e‟tiborini u bergan 
farmoyish  noqonuniy  ekanligiga  qaratadi.  Rahbardan  yozma  farmoyish  olingan 
yoki hujjatga ikkinchi imzo qo„yilgan hollarda bosh buxgalter uni bajaradi. Bunda 
bajarilgan  operatsiya  noqonuniyligi  uchun  butun  javobgarlik  bank  rahbari 

---

 
247 
zimmasi-ga  tushadi.  Bank  rahbari  o„zi  qabul  qilgan  qaror  to„g„risida  yozma 
ravishda darhol yuqori turgan bank rahbariga yozma ravishda xabar berishi shart. 
Shunday  xabarni  olgan  yuqori  bank  rahbari  uni  zudlik  bilan  ko„rib  chiqadi 
hamda tegishli qaror qabul qilib, bu haqda bank Boshqaruv raisiga xabar beradi. 
25.  Bosh buxgalter vakolatli tashkilotlar tomonidan tashkil qilinadigan max-
sus kurslarda har yili o„z malakasini oshirib borishi, o„zi boshqarayotgan buxgalteriya 
apparati xodimlarining malakasini oshirib borishni tashkil qilish va har yili albatta 
bir marta ularni attestasiyadan o„tkazishi shart.  
Ushbu Nizomda sanab o„tilgan bosh buxgalter vazifalari ular bajarishlari lo-
zim  bo„lgan  barcha  vazifalarni  qamrab  olmagan,  shu  sababli  bank  rahbariyati  to-
monidan  amaldagi  qonun  hujjatlari  va  moliyaviy  hisobotlarning  xalqaro  standart-
lari  talablaridan  kelib  chiqqan  holda  bosh  buxgalterlarga  buxgalteriya  hisobini 
yuritishga oid boshqa vazifalar qo„shimcha ravishda yuklatilishi mumkin.