Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

varaqlar rejasidan qo„rib, esda saqlab qoling) hisobvarag„ini ochadi, 
bu  haqda  mijozga  va  uning  avvalgi  bankiga  yozma  ravishda  xabar  be-
radi. Yozma xabarni olgach,  mijoz  o„zining avvalgi bankiga hisobvara-
g„idagi  qoldig„ini  hisobvaraq  ochayotgan  bankdagi  vaqtinchalik  hisob-
varag„iga  o„tkazib  berish  haqida  to„lov  topshiriqnomasini  taqdim  etadi. 
Bank  mijozning  yuridik  hujjatlar  yig„majildidagi  hujjatlar  va  boshqa 
to„lov hujjatlari bo„yicha dalolatnoma tuzib, imzolar va  muhr qo„yilgan 
holda kuryerlar yoki pochta orqali dalolatnomani va u bilan birga hujjat-
larni  hisobvaraq  ochayotgan  bankka  jo„natadi.  Bu  hujjatlarni  qabul  qil-
ganligi haqida hisobvaraq ochayotgan bankda dalolatnomaning bir nus-
xasiga  bank  rahbari  va  bosh  buxgalterining  imzosi  va  muhr  qo„yilgan 
xolda  avvalgi  bankka  yetkazib  beriladi.  Hisobvaraq  egasi  orqali  ushbu 
hujjatlarni bir bankdan ikkinchi bankka yetkazib berish ta‟qiqlanadi. Da-
lolatnoma olingandan so„ng  mijoz hisobvarag„idagi pul  mablag„lar qol-
dig„i  hisobvaraq  ochayotgan  bankdagi  vaqtinchalik  ochilgan  hisob-
varaqqa o„tkazib beriladi. 
Hisobvaraq  ochayotgan  bank  o„zida  mijozga  hisobvaraq  ochib 
vaqtinchalik  hisobvaraqdan  yangi  ochilgan  hisobvaraqqa  mablag„larni 
o„tkazib  qo„yadi.  Hisobvaraq  yopgan  bankda  barcha  berib  yuborilgan 
hujjatlardan nusxa olib, belgilangan tartibda o„z arxivida saqlaydi. Mijoz 
to„g„risidagi barcha ma‟lumotlar ikki oy davomida ma‟lumotlar bazasida 
saqlanadi, ikki oydan so„ng ular arxivlashtirilib, tegishli tartibda saqlanadi. 

---

 
81 
Korxonalarning  hisobvaraqlari  turli  sabablarga  ko„ra  yopilishi 
mumkin. Hisobvaraqlar yopilayotganda bank va mijoz o„rtasida tuzilgan 
bank  hisobvaraqlarini  yuritishi  bo„yicha  shartnomalar  bekor  qilinadi. 
Mijozlarning hisobvaraqlari quyidagi hollarda yopiladi: 
 
 
hisobvaraq egasining arizasiga ko„ra; 
 
korxonani tashkil etgan yuqori tashkilot qaroriga ko„ra; 
 
korxona tugatilganda; 
 
bank talabi bilan. 
 
Asosiy  hisobvaraq  bo„yicha  operatsiyalar  faqat  hisobvaraq  egasi-
ning  farmoyishiga  ko„ra,  hisobvaraqdagi  pul  mablag„lari  surishtiruvchi, 
tergovchi  qarori  bo„yicha  yoki  sud  ajrimiga  ko„ra  xatlanganda  to„xtatib 
qo„yiladi.  
Bank  hisobvarag„i  shartnomasi  hisobvaraq  egasining  arizasiga 
hamda  bank  talabiga  ko„ra  bekor  qilinadi.  Bank  talabiga  ko„ra  bank 
hisobvarag„i  shartnomasi  sud  orqali  quyidagi  hollarda  bekor  qilinishi 
mumkin: 
–  agar  korxona  shartnomada  yoki  bank  qoidalarida  ko„rsatilgan 
minimal miqdorda hisobvaraqda pul mablag„larini ushlab turmasa va bu 
haqda bank tomonidan ogohlantirilgandan so„ng, bir oy ichida belgilan-
gan summaga yetkazilmasa; 
–  agar  shartnomada  boshqa  muddat  ko„rsatilmagan  bo„lsa,  kor-
xona hisobvarag„i bo„yicha 1 yil davomida operatsiyalar o„tkazilmasa.  
Hisobvaraqdagi pul mablag„lari qoldig„i mijozning tegishli yozma 
arizasiga ko„ra kechi bilan 7 kun ichida mijozga beriladi yoki uning ko„r-
satmasiga binoan boshqa hisobvaraqqa o„tkaziladi. Bank hisobvarag„i shart-
nomasining bekor qilinishi hisobvaraqning yopilishi uchun asos bo„ladi. 
Agar  shartnomada  boshqa  muddat  ko„rsatilmagan  bo„lsa,  kor-
xona  hisobvarag„i  bo„yicha  6  oy,  savdo-vositachilik  korxonalarining 
hisobvarag„i  bo„yicha  3  oy  davomida  operatsiyalar  o„tkazilmasa, 
faoliyatini  amalga  oshirmagan  hollarda  banklar  3  kun  ichida  bunday 
korxonalar  haqida  korxona  yoki  tadbirkor  ro„yxatga  olingan  soliq 
idorasiga xabar qilishlari shart. Sudning bank hisobvaraqlari bo„yicha 
operatsiyalarni  to„xtatib  qo„yish  haqida  qarori  taqdim  etilganda 
banklar  keyingi  ish  kunidan  kechiktirmay  hisobvaraqlarni  yopishlari 
lozim.  Bunda  ham  bank  hisobvarag„i  bo„yicha  shartnoma  bekor 
qilinadi. 

---

 
82 
Tadbirkorlik  faoliyati  subyektlari  bo„lgan  yuridik  shaxslar 
ixtiyoriy tugatilayotganda, xabardor qilish muddatidan boshlab: 
A. Ularning  milliy  valutadagi  ikkilamchi  depozit  hisobvaraqlari, 
jamg„arma  va  muddatli  depozit  hisobvaraqlariga  xizmat  ko„rsatayotgan 
banklar-tugatuvchining  ularni  yopish  haqidagi  arizasi  asosida  mazkur 
hisobvaraqlarini yopadilar va uning to„lov topshiriqnomasi asosida ular-
dagi mavjud mablag„lar qoldiqlarini tugatilayotgan yuridik shaxslarning 
asosiy hisobvarag„iga o„tkazadilar. 
B. Ularning  chet  el  valutasidagi  ikkilamchi  depozit  hisob-
varaqlari,  jamg„arma  va  muddatli  depozit  hisobvaraqlariga  xizmat 
ko„rsatayotgan banklar – tugatuvchining ularni yopish haqidagi arizasi 
asosida  mazkur  hisobvaraqlarini  yopadilar  va  uning  to„lov  topshi-
riqnomasi asosida ulardagi mavjud mablag„lar qoldiqlarini tugatilayot-
gan  yuridik  shaxslarning  uning  milliy  valutadagi  asosiy  hisobvarag„i 
ochilgan  xorijiy  valutadagi  talab  qilib  olinguncha  depozit  hisob-
varag„iga o„tkazadilar. 
C. Yuridik shaxslarning asosiy hisobvarag„iga xizmat ko„rsatayot-
gan bank tugatish jarayoni tugagandan so„ng tugatuvchining arizasi aso-
sida bir ish kuni davomida asosiy hisobvarag„ini yopadi va tugatuvchiga 
asosiy hisobvaraqning yopilishi haqida ma‟lumotnoma beradi. 
Korxonani tugatish komissiyasi o„z ishini yakunlagandan so„ng hi-
sobvarag„ini  yopish  uchun  mijoz  korxonaning  budjet  oldidagi  o„z 
majburiyatlarini  bajarganliklari  haqidagi  davlat  soliq  idoralarining 
xulosasi, tugatish ishlari tugagani to„g„risida maxsus komissiya tomoni-
dan  rasmiylashtirilgan  bayonnoma,  foydalanilmagan  cheklar  chek  daf-
tarchasi bilan birgalikda bankka topshiriladi. Agar mijoz hisobvarag„ida 
kredit  qoldiq  mavjud  bo„lsa  ushbu  qoldiq  mijozlarning  ta‟sischilariga 
yoki  tugatish  komissiyasining  majlis  qaroriga  ko„ra  boshqa  hisobva-
raqqa o„tkaziladi.