«buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi «buxgalteriya hisobi»

Маҳсулот миқдори, дона	Барча ишлаб чиқаришга, сўм	Салмоғи	Ҳақиқий харажатлар, сўм
Ҳақиқий таннарх, сўм
А	160	100	16000	7.61	19810	198.1
Б	45	300	13500	6.42	16720	55.7
С	226	800	180800	85.97	22840	279.8
Жами:			210300	100	260370

Демак, А маҳсулотнинг ҳақиқий таннархи - 198.1 сўм, Б - маҳсулотники - 55.7 сўм, С маҳсулотники - 279.8 сўмга тенг.
Жараёнлар бўйича маҳсулот таннархи калькуляцияси. Бу усул кўпинча металлургия, тўқимачилик ва бошқа саноатнинг шунга ўхшаш тармоқларида қўлланилиши мумкин.
Жараёнлар бўйича харажатларни ҳисобга олиш усули маҳсулот ишлаб чиқаришда хом-ашёнинг бир неча жараёндан ўтганидан сўнг тайёр маҳсулот ҳолига келадиган ишлаб чиқаришларда қўлланилади.
Маҳсулот ишлаб чиқаришнинг охирги жараёнидан ташқари ҳар бир жараён ниҳоясига етказилган хом-ашёга ишлов бериш босқичи бўлиб, унинг натижасида корхона якуний, истеъмолга яроқли тайёр маҳсулот эмас, балки ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулот олади. Олинган ярим тайёр маҳсулотлар корхонада ишлаб чиқаришнинг кейинги босқичларида фойдаланилиши билан бирга, у кейинчалик ярим тайёр маҳсулот ёки бутловчи қисм сифатида сотилиши ҳам мумкин.
Жараёнлар бўйича харажатларни ҳисобга олиш усули барча корхоналарда бир хил эмас. Баъзи корхоналарда тўғри харажатлар бухгалтерия ҳисобида алоҳида бир жараён бўйича акс эттирилади, хом-ашёнинг дастлабки қиймати эса фақат биринчи жараён маҳсулоти таннархига киритилади. Якуний маҳсулотнинг таннархи барча жараёнлар харажатлари суммасидан иборат бўлади.
Мисол. «Бинокор» компаниясида ишлаб чиқариш 4 жараёндан ташкил топган. Ишлаб чиқариладиган маҳсулот ҳажми 100 дона. Белгиланган норма бўйича 1-цехга жўнатилган хом-ашё ва материаллар қиймати - 20000 сўм, 2-жараён томонидан ишлов бериш учун - 16000 сўм, 3-жараён томонидан - 24000 сўм, 4-жараён томонидан - 28000 сўм сарфланган.
Жараёнлар бўйича таннарх қуйидагича аниқланади:
1-жараён - 20000:100=200 сўм
2-жараён - 16000:100=160 сўм
3-жараён - 24000:100=240 сўм
4-жараён - 28000:100=280 сўм
Жами: 88000:100=880 сўм.
Маҳсулотнинг бир бирлигининг ҳақиқий таннархи 880 сўмга тенг.
Корхонанинг ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар 2110-«Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар» счётида акс эттирилади. Агарда корхона 2-жараёндан сўнг ҳосил бўлган 36000 сўмлик (20000+16000) ярим тайёр маҳсулотни кейинчалик сотиш мақсадида омборга қабул қилиб олса, бухгалтерия ҳисобида қуйидагича проводка берилади:
Д-т 2110-«Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар» - 36000 сўм
К-т 2010-«Асосий ишлаб чиқариш» - 36000 сўм.