«Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonunning 16-moddasiga binoan moliyaviy hisobotda quyidagi axborot bo’lishi kerak

Хўжалик операциясининг мазмуни	Сумма (минг сўм)
Ҳисобварақлар корреспонденцияси
дебет	кредит
Даъво муддати ўтган дебиторлик қарзи ҳисобдан чиқарилди	1 000	9430	4010
Қарзнинг 5 йил давомида балансдан ташқари ҳисобга олиниши акс эттирилди	1 000	007

МИСОЛ. Инвентарлаш чоғида ундириб бўлмайдиган дебиторлик қарзи – 1 500 минг сўм аниқланди. Уни ҳисоб сиёсатида назарда тутилган даргумон қарзлар бўйича резерв ҳисобига ҳисобдан чиқаришга қарор қилинди.
Дебиторлик қарзини ҳисобдан чиқариш қуйидагича акс эттирилади:

Хўжалик операциясининг мазмуни	Сумма (минг сўм)	Ҳисобварақлар корреспонденцияси
		дебет	кредит
Даргумон қарзлар бўйича резерв ҳисобига дебиторлик қарзи ҳисобдан чиқарилди	1 500	4910	4010
Ҳисобдан чиқарилган дебиторлик қарзи балансдан ташқари ҳисобвараққа қабул қилинди	1 500	007

Фойда солиғи тўловчиларида умидсиз дебиторлик қарзини ҳисобдан чиқаришдан зарарлар чегириладиган харажатлар деб тан олинади (Солиқ кодексининг 145-моддаси 40-банди «в» кичик банди). Агар даргумон қарзлар бўйича резерв назарда тутилган бўлса, уни барпо этишга харажатлар қарзни ҳисобдан чиқариш даврида умидсиз қарз миқдоридан ошмайдиган суммада чегирилади, жорий йилда шаклланиш пайтида эса чегирилмайди (Солиқ кодексининг 146-моддаси).

Корхонанинг кредиторлик қарзи даъво муддати ўтгандан кейин жорий йилда бошқа даромадлар (9360-«Кредитор ва депонент қарзларни ҳисобдан чиқаришдан даромадлар» ҳисобварағи) таркибига киритилади. Даъво муддати:
3 йил – фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги муносабатлардан келиб чиқувчи талаблар бўйича (ФКнинг 150-моддаси);
5 йил – солиқ мажбуриятлари бўйича (Солиқ кодексининг 38-моддаси) ва божхона тўловлари тўланмаганда (Божхона кодексининг 133-моддаси).
Бошқа даромадлар фойда солиғи ва ЯСТни ҳисоб-китоб қилишда солиқ солинадиган базага киритилади. Инвентарлашнинг якуний босқичи унинг натижаларини белгилаш ҳисобланади. Улар турлича бўлиши мумкин: ижобий натижа – қимматликларнинг ҳақиқатда мавжудлиги бухгалтерия ҳисоби маълумотлари билан мос келади;
салбий натижа – ҳақиқатда мавжуд бўлгани бухгалтерия ҳисоби маълумотларидагидан кўп (ортиқча) ёки ҳисобдаги миқдордан кам (камомад) бўлади.
Кейинги ҳолатда барча камомад ва ортиқчалар инвентарлашни ўтказишда аниқланган натижалар қайдномасида (19-сон БҲМСга 5-илова) умумлаштирилади, бухгалтерия ҳисобида ҳисобга олинади ва солиқ оқибатларида ҳисобланади.