«Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonunning 16-moddasiga binoan moliyaviy hisobotda quyidagi axborot bo’lishi kerak

Хўжалик операциясининг мазмуни	Сумма (минг сўм)
Ҳисобварақлар корреспонденцияси
дебет	кредит
Телефон аппарати камомади аниқланди	320	5910	1080
Телефон аппарати камомадидан зарар акс эттирилди	320	9430	5910
Принтернинг дастлабки қиймати ҳисобдан чиқарилди	2 300	9210	0150
Ҳисобланган эскириш ҳисобдан чиқарилди	1 400	0250	9210
Принтерни қайта баҳолаш сальдоси ҳисобдан чиқарилди	28	8510	9210

Зарар суммаси акс эттирилди	872	5910	9210
Ходимдан ундириладиган етказилган зарар ва унинг иш ҳақидан ушлаб қолиниши акс эттирилди	500	4790 6710	5910 4730
Принтернинг чиқиб кетишидан зарар акс эттирилди	372	9430	5910
Инвентарлаш натижасида аниқланган шпатлёвка ҳисобга киритилди	235	1050	9390

ҲИСОБ-КИТОБЛАРНИ ИНВЕНТАРЛАШ
Ҳисоб-китобларни инвентарлаш – бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақларида қайд этилган суммаларнинг асослилигини текшириш. Бунда барча контрагентлар:
ссудалар бўйича банклар; бюджет;
харидорлар ва мол етказиб берувчилар; ҳисобдор шахслар;
шу жумладан депонентлар бўйича ходимлар; қарздорлар;
бошқа дебитор ва кредиторлар билан ҳисоб-китоблар текширилади.
Ҳисоб-китобларни инвентарлашда комиссия дебиторлар ва кредиторларнинг ҳисобварақлари бўйича қарз юзага келган муддатларни, шунингдек муддати ўтган ҳисоб-китоблар ва даъво муддати ўтгани сабабли кўрилган йўқотишлар учун (бундай далиллар мавжуд бўлганда) жавобгарларни белгилайди.
Дебитор ва кредиторлар (ходимлардан ташқари) билан ҳисоб-китоблар эркин шаклда тузиладиган ўзаро ҳисоб-китобларни солиштириш далолатномасига кўра текширилади. У харидор ва мол етказиб берувчи (пудратчи) томонидан шартнома бўйича мажбуриятлар бажарилиши учун асос ҳисобланади.
Ҳисоб-китобларни инвентарлаш натижалари солиштириш далолатномаси асосида ёки суднинг ҳал қилув қарорига кўра тасдиқланган ва тасдиқланмаган қарзлар, шунингдек даъво муддати ўтган қарзлар кўрсатилган тегишли далолатномада (19- сон БҲМСга 16-илова) умумлаштирилади.
Агар инвентарлаш комиссияси суднинг ҳал қилув қарорига кўра мажбурият бекор қилиниши, банкротлик, тугатиш ёки даъво муддати (Фуқаролик кодексининг 150-моддасига мувофиқ 3 йил) ўтиши оқибатида қарздор томонидан сўндирилиши мумкин бўлмаган дебиторлик қарзини аниқлаган бўлса, у жорий йилда:
корхонанинг бошқа харажатларига (9430-«Бошқа операцион харажатлар»);
4910-«Даргумон қарзлар бўйича резерв» ҳисобварағига (агар у ҳисоб сиёсатида назарда тутилган бўлса) ҳисобдан чиқарилиши керак.
Ҳисобдан чиқарилгандан кейин қарзни қарздорнинг мулкий аҳволи ўзгарган ҳолда ундириш имкониятини кузатиш учун у ҳисобдан чиқарилган пайтдан бошлаб 5 йил давомида 007-«Тўлашга қобилиятсиз дебиторларнинг зарарга ўтказилиб ҳисобдан чиқарилган қарзи» балансдан ташқари ҳисобварағида ҳисобга олиш лозим. 007-ҳисобварақ бўйича таҳлилий ҳисоб ҳар бир қарздор бўйича юритилади.

МИСОЛ. Инвентарлаш чоғида комиссия харидорнинг 1 000 минг сўм миқдоридаги даъво муддати ўтган қарзини аниқлади, уни ҳисобдан чиқаришга қарор қилинди. Ҳисоб сиёсатида даргумон қарзлар бўйича резерв назарда тутилмаган.