"Buxgalteriya hisobi" magistratura mutaxassisligi 1-kurs talabalari uchun "Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari" fanidan oraliq nazorat uchun yozma ish savollari

Хусусий капитал таърифи

1. 
   Хусусий капитал ташкилотнинг барча мажбуриятлари чегирилгандан кейин унинг активларидаги қолдиқ улушдир.
   
2. 
   Ташкилотнинг хусусий капиталига нисбатан талаб қилиш ҳуқуқи - бу ташкилотнинг барча мажбуриятлари чегирилгандан кейин унинг активларидаги қолдиқ улушга нисбатан талаб қилиш ҳуқуқидир. Бошқача айтганда, бу мажбурият таърифига жавоб бермайдиган, ташкилотга нисбатан талаб қилиш ҳуқуқларидир. Бундай талаб қилиш ҳуқуқлари шартнома, қонунчилик талаблари ёки шунга ўхшаш талаблар манбалари асосида юзага келиши ва мажбурият таърифига жавоб бермайдиган даражада қуйидагиларни ўз ичига олиши мумкин:
   

(а) ташкилот томонидан чиқарилган акцияларнинг ҳар хил турлари; ва
(б) ташкилотнинг хусусий капиталига нисбатан бошқа талаб қилиш ҳуқуқини чиқариш бўйича ташкилотнинг баъзи жавобгарликлари.

3. 
   Оддий акция ва имтиёзли акция каби ташкилотнинг хусусий капиталига нисбатан талаб қилиш ҳуқуқларининг турли синфлари уларнинг эгаларига турли ҳуқуқлар, масалан ташкилотдан қуйида келтирилганларнинг барчасини ёки уларнинг бир қисмини олиш ҳуқуқини тақдим этиши мумкин:
   

(а) дивидендларни, агар ташкилот муайян шартларга жавоб берадиган эгаларга дивидендлар тўлаш тўғрисида қарор қабул қилса;
(б) ташкилотнинг хусусий капиталига нисбатан талаб қилиш ҳуқуқларини реализация қилишдан ташкилот тугатилганда тўлиқ миқдорда ёхуд бошқа ҳодисалар муносабати билан қисман пул маблағлари тушишини; ёки
(в) ташкилотнинг хусусий капиталига нисбатан бошқа талаб қилиш ҳуқуқларини.

4. 
   Баъзан қонунчилик, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар талаблари ёки бошқа талаблар устав капитали ёки тақсимланмаган фойда каби хусусий капиталнинг алоҳида компонентларига таъсир кўрсатади. Масалан, айрим бундай талабларга мувофиқ ташкилот хусусий капиталга нисбатан талаб қилиш ҳуқуқлари эгаларига тақсимлашни фақат ташкилот кўрсатилган талабларга асосан тақсимлаш имконияти мавжуд деб белгиланган етарли резервларга эга бўлган тақдирда амалга ошириши мумкин.
   
5. 
   Тижорат фаолияти якка тартибдаги тадбиркор, ширкатлар, трастлар ёки давлат тижорат корхоналарининг ҳар хил турлари каби ташкилотлар томонидан амалга оширилиши мумкин. Бундай ташкилотларга нисбатан қўлланадиган норматив-ҳуқуқий база кўпинча акциядорлик капиталига эга ташкилотларга нисбатан қўлланадиган норматив-ҳуқуқий базадан фарқ қилади. Масалан, бундай ташкилотлар учун ташкилотнинг хусусий капиталига нисбатан талаб қилиш ҳуқуқлари эгалари фойдасига маблағларни тақсимлашга нисбатан фақатгина айрим чекловлар назарда тутилиши мумкин ёки бундай чекловлар умуман мавжуд бўлмаслиги мумкин. Шунга қарамай, Концептуал асоснинг 4.63-бандидаги хусусий капитал таърифи барча ҳисобот берувчи ташкилотларга нисбатан қўлланади.