|
3. MHXSlari talablari bo‘yicha foizlar, litsenzion to‘lovlar va dividendlar tan olish va moliyaviy hisobotlarda aks ettirish tartibi.
Умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларни тақдим этишнинг мақсади, фойдалилиги ва чекловлар
Умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларни тақдим этиш мақсади1 мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторларга мазкур ташкилотни ресурслар билан таъминлаш тўғрисида қарор қабул қилишда фойдали бўладиган ҳисобот берувчи ташкилот тўғрисидаги молиявий маълумотни тақдим этишдан иборатдир.2 Бундай қарорларга қуйидагилар тўғрисидаги қарорлар киради:
улушли ва қарз инструментларини сотиб олиш, сотиш ёки сақлаш тўғрисида; (б) қарзлар ва кредитнинг бошқа шаклларини тақдим этиш ёки сўндириш; ёки
(в) ташкилотнинг иқтисодий ресурсларидан фойдаланишга таъсир кўрсатувчи ёки ушбу хатти- ҳаракатларга бошқача тарзда таъсир кўрсатадиган бошқарув ҳаракатларига нисбатан овоз бериш ҳуқуқларини амалга ошириш.
1.2-бандда тавсифланган қарорлар мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторлар томонидан инвестициялардан олиниши кутилаётган даромадга, масалан дивидендларга, қарзнинг асосий суммаси ва фоизларнинг тўланишига ёки бозор баҳосининг ошишига боғлиқ бўлади. Инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторларнинг инвестициялардан олинадиган самарага нисбатан кутишлари уларнинг ташкилотга келгуси соф пул маблағлари киримлари суммаси, муддати ва ноаниқликни (истиқболни) баҳолашига ва ташкилотнинг иқтисодий ресурсларини маъсулиятли бошқариш бўйича раҳбарият фаолиятини баҳолашига боғлиқ. Мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторлар бундай баҳолашни амалга ошириш имконини берадиган маълумотга эҳтиёж сезадилар.
1.3-бандда таърифланган баҳолашни амалга ошириш учун мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторларга қуйидаги маълумотлар зарур бўлади:
(а) ташкилотнинг иқтисодий ресурслари, ташкилотнинг ресурсларига нисбатан талаб қилиш ҳуқуқлари ва ушбу ресурслар ва талаб қилиш ҳуқуқларидаги ўзгаришлар (1.12-1.21- бандларга қаранг); ва
(б) ташкилотнинг раҳбарияти ва стратегик бошқарув органи3 ташкилотнинг иқтисодий ресурсларидан фойдаланиш бўйича ўз жавобгарликларини қанчалик оқилона ва самарали бажарганликлари тўғрисидаги маълумот (1.22-1.23-бандларга қаранг).
Кўп мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторлар ҳисобот берувчи ташкилотлардан маълумотни бевосита уларга тақдим этишини талаб қилишлари мумкин эмас ва уларга зарур бўлган молиявий маълумотнинг аҳамиятли қисмини олиш учун умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларга таяниши лозим. Бинобарин, улар умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботлар йўналтириладиган асосий фойдаланувчилардир.4
Лекин, умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботлар мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторларга зарур бўлган маълумотларнинг барчасини таъминламайди ва таъминлай олмайди. Ушбу фойдаланувчилар бошқа манбалардан, масалан, умумий иқтисодий шароитлар ва кутишлар, сиёсий воқеалар ва сиёсий иқлим, тармоқ ва ташкилот учун прогнозлар каби тегишли маълумотларни ҳисобга олиши лозим.
1 Концептуал асос матнида “молиявий ҳисоботлар” ва “молиявий ҳисоботларни тақдим этиш” атамалари, агар бевосита кўрсатилмаган бўлса, “умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботлар” ва “уммуий мақсаддаги молиявий ҳисоботларни тақдим этиш”ни билдиради.
2 Концептуал асос матнида “ташкилот” атамаси, агар бевосита кўрсатилмаган бўлса, ҳисобот берувчи ташкилотни билдиради.
3 Концептуал асос матнида “раҳбарият” атамаси, агар бевосита кўрсатилмаган бўлса, “ташкилотнинг раҳбарияти ва стратегик бошқарув органини”ни билдиради.
4 Концептуал асос матнида “асосий фойдаланувчилар” ва “фойдаланувчилар” атамалари улар учун зарур бўлган молиявий маълумотнинг аҳамиятли қисмини олиш учун умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларга таяниши лозим бўлган мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторларни билдиради.
Умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботлар ҳисобот берувчи ташкилотнинг қийматини кўрсатиш учун мўлжалланмаган; лекин улар мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторларга ҳисобот берувчи ташкилотнинг қийматини баҳолашга ёрдам берадиган маълумотни таъминлайди.
Асосий фойдаланувчилар алоҳида тарзда турли ва, эҳтимол, бир-бирига зид маълумотга бўлган эҳтиёж ва хоҳишга эга бўладилар. Стандартларни ишлаб чиқишда Кенгаш тақдим этилган маълумот тўплами имкон қадар кўп сонли асосий фойдаланувчилар эҳтиёжларига жавоб беришига интилади. Лекин, маълумотда умумий эҳтиёжларга эътибор қаратиш ҳисобот берувчи ташкилотга асосий фойдаланувчиларнинг маълум бир гуруҳига энг фойдали бўладиган қўшимча маълумотларни киритишига тўсқинлик қилмайди.
Шунингдек, ҳисобот берувчи ташкилот раҳбарияти ҳам ташкилот тўғрисидаги молиявий маълумотдан манфаатдор. Лекин, раҳбариятга умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларга таяниш зарурати йўқ, чунки у зарур молиявий маълумотни ички манбалардан олиши мумкин.
Инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторлардан ташқари тартибга солувчи органлар ва жамоатчилик каби фойдаланувчиларнинг бошқа гуруҳлари ҳам умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларни фойдали деб топишлари мумкин. Лекин, ушбу ҳисоботлар биринчи навбатда фойдаланувчиларнинг бундай бошқа гуруҳларига мўлжалланмаган.
Молиявий ҳисоботлар иқтисодий ҳодисаларни мутлақ аниқ акс эттиришга эмас, аҳамиятли даражада, баҳолаш, мулоҳазалар ва моделларга асосланади. Концептуал асос бундай баҳолаш, мулоҳазалар ва моделлар негизидаги тамойилларни белгилайди. Мазкур тамойиллар Кенгаш ва молиявий ҳисоботларни тайёрловчилар интиладиган мақсад сифатида ўзини намоён қилади. Аксарият мақсадлар билан бўлгани каби, Концептуал асосда тақдим этилган қарашларга мувофиқ молиявий ҳисоботларни тўлиқ ҳажмда мукаммал тақдим этишга эришиш мумкин бўлмайди, ҳеч бўлмаганда қисқа муддатли истиқболда, сабаби операциялар ва бошқа ҳодисаларни таҳлил қилишнинг янги усулларини тушуниш, қабул қилиш ва жорий этиш учун вақт талаб қилинади. Шунга қарамай, интилиш лозим бўлган мақсадни белгилаш молиявий ҳисоботларни фойдалилигини оширишда уларни тақдим этиш эволюцияси учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
