|
Qayta taqsimlashdan
oldin budjetlashtirilgan ustama xarajatlar
|
$600,000
|
116,000
|
400,000
|
200,000
|
1,316,000
|
Qayta taqsimlash uchun proporsiya: Texnik xizmat ko‘rsatish:
|
|
Mehnat soatlari budjeti
|
|
1,600
|
2,400
|
4,000
|
8,000
|
Koeffitsent
|
|
2/10
|
3/10
|
5/10
|
10/10
|
TXK xarajatlarini Taqsimlash
|
|
2/10
$120,000
|
3/10
180,000
|
5/10
300,000
|
10/10
600000
|
Axborot tizimi:
|
|
Mehnat soatlari budjeti
|
200
|
|
1600
|
200
|
2000
|
Koeffitsent
|
1/10
|
|
8/10
|
1/10
|
10/10
|
AT xarajatlarini Taqsimlash
|
|
|
8/9
209.778
|
1/9
26.222
|
236.000
|
Asosiy sexning
xarajatlari
|
|
|
$789,778
|
526,222
|
1,316,000
|
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, axborot tizimi xarajatlari 116000 p.b. edi. Texnik xizmat ko‘rsatish bo‘limi xarajatlaridan 120,000 p.b. qabul qilgandan so‘ng 236,000 p.b. taqsimlanishi lozim. Ushbu summa taqsimlangandan so‘ng mashina va yig‘ma sexlarning jami xarajatlari aniqlanadi. Chiqqan raqamlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri usuldan farq qiladi. Qadamba-qadam usuli aniqroq bo‘lganligii sababli ma’lumotlar ham qarorlar qabul qilishda ancha qo‘l keladi.
XULOSA
Ustama xarajatlar – ishlab chiqarishning umumiy shartlarini, uning boshqarish va xizmat qilish tashkilotlarini tashkil etish bilan bog’liq xarajatlarning yig’indisidir. Ularnining tarkibiga quydagilar kiradi:
ma’muriy-xo’jalik xarajatlari;
qurilish ishlari xizmatlari xarajatlari;
qurilish maydonlaridagi ishlarni tashkil etish xarajatlari;
qolgan ustama xarajatlar (mol-mulkni sug’urta qilish, bank kreditlari bo’yicha to’lovlar, reklama bo’yicha xarajatlar va boshqalar).
Ustama xarajatlarning qiymati bevosita xarajatlarning smeta bo’yicha narxiga maxsus normalar bilan %larda belgilanadi.
Xarajatlarni hisobga olish va mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish tizimidan foydalanishda o‘zbilarmonchilikka yo‘l qo‘yish mumkin emas. Chunki uni qo‘llashning maqsadi boshqarish va xarajatlarni hisobga olish ob’ektlari bilan chambarchas bog‘langan holda yig‘ilgan.
Qaysi usulni qo‘llash har bir xo‘jalilik yurituvchi sub’ektda ishlab chiqarilgan mahsulotning turlari, texnologiya jarayoni, tarmoqning xususiyati, ishlab chshqarishni tashkil qilish usuli va uning turlaridan kelib chiqqan xolda o‘zida ishlab chiqilgan hisob siyosatida ko‘rsatadi va raxbarning buyrugi bilan mustaxkamlaydi. Shu bilan bir qatorda yukorida keltirilgan turkumlarning hsch biri ayrim olgan holda xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ichidagi o‘;daga xos xususiyatlarig‘i to‘liq va har tomonlama yoritishga da’vogar bo‘la olmaydi.
Ushbu yuqorida keltirilgan xarajatlarni hisobga olish va kalkulyatsiya qilish belgilari xarajatlarni hisobga olish tizimini muvaffaqiyatli tashkil qilishga va bir usulni ikkinchisidan ajratishga yordam beradi va osonlashtiradi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tatbiq qilingan xarajatlarni hisobga olish tizimi bir vaqtning o‘zida turkumlashtirishning bir necha asoslaridan foydalanadi. Lekin biz vaqt imkoniyatidan kelib chiqqan holda va o‘rgatish usuliga muvofiq asosan buyurtma, jarayonlar va me’yoriy usullarni va ularning turlicha ko‘rinishlari bilan bog‘liq xolatlarini yoritishga xarakat kilamiz. Bundan tashqari:
2. Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish va maxsulot tannarxini kalkulyatsiya qilishning buyurtmali usuli asosan ishlab chiqarish texnologiyasi uchun sarflangan xom-ashyo va matsriallar, mehnat sarflari va boshqa umumiy ishlab chiqarilgan mahsulot, bajarilgan ish yoki ko‘rsatilgan xizmatning turiga olib borish imkoniyati bo‘lgan ishlab chiqarishda yoki sub’ektlarda qo‘llaniladi.
Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish va maxsulot (ish, xizmat) ning tanarxini kalkulyatsiya qilishning buyurtmali usulini joriy qilish uchun tegishli shart-sharoitlar mavjud bo‘lishi kerak. Ushbu usulni joriy qilishning asosiy sharti bu tegishli buyurtmaga asosan yoki bitta ayrim olingan mahsulotni yoki ushbu mahsulotlarning guruhini ajratish imkoniyatini yaratish va ishlab chiqarilgan har bir mahsulot yoki bajarilgai ishning o‘rtacha emas, balki yakka holdagi tannarxi to‘g‘risida ma’lumotlarni olish sharoitini tug‘dirishdir. Ushbu hisob va kalkulyatsiya tizimining usuli qo‘llaniladigan ishlab chiqarish turlariga, asosan qurilish ob’ektlari, samolyot-kemasozlik, qog‘oz, mebel sanoati, ilmiy-izlanish, konstruktorlik va ta’mirlash ishlari, auditorlik, konsalting xizmatlari va shunga o‘xshash yakka buyurtma yoki kichik guruhlardagi tovarlarni ishlab chiqarish jarayonlari kiradi.
3. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar ishlab chiqarish sharoitining tasnifi jamiyatning rivojlanishida asosiy o‘rin tutadigan mashinasozlik sub’ektlarining misolida keltirilgan. Ushbu sharoitda ishlab chiqarilgan mahsulotga sarflangan xarajatlarni ajratish va guruhlashtirish usulini belgilaydigan va amaliyotga joriy qilinadigan rejali hisob birligiga asosiy e’tibor qaratilgan,
Buyurtmali usul qo‘llanilayotganda e’tiborni ishlab chiqarishning xususiyati va buyurtmaga qaratish va ularni chuqur tasniflash lozim.
Individual- yakka tartibda ishlab chiqarish. Bu shakl ishlab chiqarilgan mahsulot, bajarilgan ishga nisbatan tor ixtisoslik va keng ixtisosliklarga bo‘lingan holda ishlab chiqarish jarayonining uzoq davrdan tashkil topganligi bilan ajralib turadi. chiqarilgan maxsulot hajmining vaqtlar oraligida o‘sib borishi hisoblanadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
