2.12-jadval
Lanco Manufacturing Company bo‘yicha 31 dekabr bilan
yakunlanadigan 2007 yilda budjetlashtirilgan ishlab chiqarish ustama
xarajatlari
Ustama xarajatlar
|
Summasi
|
Taqsimlash bazasi
|
Bilvosita (yordamchi personal) mehnat
|
$ 60.000
|
Foydalanilgan bilvosita mehnat
|
Bilvosita (yordamchi) material
|
55.000
|
Foydalanilgan bilvosita material
|
Esitish, yoritish va energiya
|
40.000
|
Foydalaniladigan maydon
|
Moddiy yordam
|
158.600
|
Maxsus identifikatsiya
|
Asbob-uskunalar sug‘urtasi
|
20.000
|
Mol-mulk qiymati
|
Mol-mulk solig‘i
|
30.000
|
Mol-mulk qiymati
|
Zavod binosi amortizatsiyasi
|
80.000
|
Maxsus identifikatsiya
|
Mashina va
amortizatsiyasi
|
asbob-uskunalar
|
56.400
|
Maxsus identifikatsiya
|
Jami
|
|
$500.000
|
|
Kompaniyaning budjetlashtirilgan faoliyat darajasi va taqsimlash bazalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar 2.13-jadvalda keltirilgan.
2.13-jadval
Lanco Manufacturing Company bo‘yicha 31 dekabr bilan
yakunlanadigan 2007 yilda budjetlashtirilgan faoliyat darajalari va taqsimlash bazalari
Taqsimlash bazasi
|
Xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar
|
Ishlab chiqaruvchi bo‘limlar
|
Jami
|
|
Tex. xizmat
|
Ombor
|
№1 sex
|
№2 sex
|
Yig‘ma sex
|
|
Foydalaniladigan
bilvosita ishchi kuchi
|
4%
|
5%
|
35%
|
40%
|
16%
|
100%
|
Foydalaniladigan bilvosita material
|
20%
|
4%
|
36%
|
30%
|
10%
|
100%
|
Foydalaniladigan maydon miqdori
|
7,500
|
2,500
|
20,000
|
12,500
|
7,500
|
50,000
|
Moddiy yordam
|
$16,600
|
$13,000
|
$70,000
|
$45,000
|
$14,000
|
$158,600
|
Mol-mulk qiymati
|
$320,000
|
$960,000
|
$960,000
|
$800,000
|
$160,000
|
$3,200,000
|
Mashinalar amortizatsiyasi
|
$2,000
|
$800
|
$23,700
|
$26,200
|
$3,700
|
$56,400
|
Texnik xizmat soati
|
460
|
400
|
5,500
|
3,960
|
1,540
|
11,860
|
Material buyurtmasi
|
500
|
-
|
750
|
800
|
450
|
2,500
|
Mashina soat
|
5,000
|
3,000
|
30,000
|
18,000
|
10,000
|
66,000
|
To‘g‘ridan-to‘g‘ri ish soatlari
|
11,000
|
12,000
|
61,000
|
38,000
|
13,000
|
135,000
|
To‘g‘ridan-to‘g‘ri mehnat xarajatlari
|
$66,000
|
$80,000
|
$380,000
|
$254,000
|
$100,000
|
$880,000
|
Budjetlashtirilgan ustama xarajatlar summalarining xar bir bo‘limlarga taqsimlanishi 2.14-jadvalda keltirilgan. Birinchi ikkita xarajatlar, ya’ni bilvosita mehnat va bilvosita material beshta bo‘limga ushbu bo‘limlarda ishlatilishiga qarab taqsimlanadi. O’tgan yildagi haqiqiy ma’lumotlar asosida 2.13-jadvalda taqsimlash foizlari chiqartirilgan. Isitish, yoritish va energiya xarajatlari esa egallab turgan maydondagi hissasiga qarab taqsimlangan.
2.14-jadval
Lanco Manufacturing Company bo‘yicha 31 dekabr bilan
yakunlanadigan 2007 yilda budjetlashtirilgan ustama xarajatlari
Taqsimlash bazasi
|
Xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar
|
Ishlab chiqaruvchi bo‘limlar
|
Jami
|
|
Tex. xizmat
|
Ombor
|
№1 sex
|
№2 sex
|
Yig‘ma sex
|
|
Bilvosita mehnat
|
$2,400
|
$3,000
|
$21,000
|
$24,000
|
$9,600
|
$60,000
|
Bilvosita material
|
11,000
|
2,200
|
19,800
|
16,500
|
5,500
|
55,000
|
Esitish, yoritish va energiya
|
6,000
|
2,000
|
16,000
|
10,000
|
6,000
|
40,000
|
Moddiy yordam
|
16,600
|
13,000
|
70,000
|
45,000
|
14,000
|
158,600
|
Mol-mulk sug‘urtasi
|
2,000
|
6,000
|
6,000
|
5,000
|
1,000
|
20,000
|
Mol-mulk solig‘i
|
3,000
|
9,000
|
9,000
|
7,500
|
1,500
|
30,000
|
Zavod amortizatsiyasi
|
12,000
|
4,000
|
32,000
|
20,000
|
12,000
|
80,000
|
Mashina amortizatsiyasi
|
2,000
|
800
|
23,700
|
26,200
|
3,700
|
56,400
|
Jami
|
|
|
197,500
|
154,200
|
53,300
|
|
Texnik xizmat ko‘rsatish bo‘limi xarajatlari ishlab chiqarish bo‘limlariga talab qilinadigan texnik xizmat ko‘rsatish
soatlariga mutonasib ravishda taqsimlanadi
|
$55,000
|
|
27,500
|
19,800
|
7,700
|
|
Omborxona bo‘limining xarajatlari ishlab chiqarish bo‘limlariga materiallarga bo‘lgan
buyurtmalarga qarab taqsimlanadi
|
|
$40,000
|
15,000
|
16,000
|
9,000
|
|
Jami aniqlangan bo‘limlar ustama
xarajatlari
|
|
|
$240,000
|
$190,000
|
$70,000
|
$500,000
|
Bo‘linadi: Belgilangan faollik darajasi
|
|
|
30,000
Mash/s
|
38,000 T.to‘g‘ri meh/soat
|
100,000
|
|
Budjetlashtirilgan ustama xarajatlar
stavkasi
|
|
|
$8 mash/ soat
|
$ 5
t.to‘g‘ri meh/soat
|
70%
t. to‘g‘ri meh. xar
|
|
Ushbu jadvalda xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar xarajatlarini ishlab chiqarish bo‘limlariga taqsimlashda taqsimlash bazalarini hisoblashda faqat ishlab chiqarish bo‘limlari nisbati olinadi. Masalan, 1.5-jadvalda texnik xizmat ko‘rsatishlar soati jami 11,860 soatni tashkil etmoqda. Bundan 11,000 soati ishlab chiqarish bo‘limlarida amalga oshirilgan. Bunda ishlab chiqarish korxonalariga to‘g‘ri keladigan texnik xizmat soatlari ulushi, masalan 1-sex bo‘yicha 5,500 /11,000 = 50% hisoblanadi. U holda 1- sexga to‘g‘ri keladigan texnik xizmat ko‘rsatish xarajatlari $55,000 * 50% = $ 27,500 ga teng bo‘ladi. Boshqa bo‘limlar bo‘yicha ham xuddi shu tartibda taqsimlanadi.
Yuqoridagi jadval ma’lumotlari mahsulot tannarxini hisoblashga asos bo‘ladi. Masalan, agar bitta mahsulotning material xarajatlari 150 p.b., to‘g‘ridan-to‘g‘ri mehnat xarajatlari 75 p.b. ga teng bo‘lgan holda, mahsulot birligi birinchi sexda 3 soat mashina soatida, ikkinchi sexda 2 mehnat soatida ishlov berilsa, yig‘ma sexda to‘g‘ridan-to‘g‘ri mehnat xarajatlariga nisbatan foiz hisobida tannarx shakllangan holda mahsulotning to‘liq tannarxini aniqlash mumkin bo‘ladi:
Material xarajatlar 150 p.b.
Mehnat xarajatlari 75
Ustama xarajatlar:
1-sex (3 mash/soat * 8 p.b.) 24 p.b.
2-sex (2 meh/soat * 5 p.b.) 10
Yig‘ma sex (75p.b. *70%) 52,5 86,5 311,5 p.b.
Demak, mahsulotning to‘liq tannarxi 311,5 p.b. ga teng.
3-savol. Xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar xarajatlarini taqsimlash usullari.
Xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar asosiy ishlab chiqarish bo‘limlariga xizmat ko‘rsatishlari bilan birga bir-birlariga ham xizmat ko‘rsatadilar. Bunday hollarda xarajatlarni taqsimlash jarayoni qiyinlashadi. Bunda xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar boshqa bo‘limlarning (qaysiki ularning xizmatidan foydalanadi) xarajatlarini o‘zida to‘playdi va bu xarajatlar yana qayta taqsimlanishi talab etiladi. Yordamchi bo‘limlarning xarajatlari qo‘yidagi usullar yordamida taqsimlanishi mumkin:
Tug‘ridan-to‘g‘ri (direct);
Qadamba-qadam (step-down);
Takror taqsimlash (step-by-step);
Chiziqli tenglama tizimi (reciprocal)
To‘g‘ridan-to‘g‘ri usul. Ushbu usul keng qo‘llaniladi. Masalan, xizmat ko‘rsatuvchi bo‘lim texnik xizmat ko‘rsatish va axborot tizimi xizmatlaridan iborat. Asosiy ishlab chiqarish bo‘limi esa mashina sexi va yig‘ma sexidan iborat. Ma’lumotlar 2.15-jadvalda keltirilgan:
2.15-jadval
To‘g‘ridan-to‘g‘ri usul yordamida xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar xarajatlarining taqsimlanishi
To‘g‘ridan-to‘g‘ri usul
|
Xizmat ko‘rsatuvchi bo‘lim
|
Asosiy sex
|
Jami
|
TXK
|
AT
|
Mashina
|
Yig‘ma
|
Qayta taqsimlashdan
oldin budjetlashtirilgan ustama xarajatlar
|
600,000
|
116,000
|
$400,000
|
200,000
|
1,316,000
|
Qayta taqsimlash uchun proporsiya: Texnik xizmat ko‘rsatish:
|
|
Mehnat soatlari budjeti
|
|
1,600
|
2,400
|
4,000
|
8,000
|
Koeffitsent
|
|
2/10
|
3/10
|
5/10
|
10/10
|
TXK xarajatlarini taqsimlash
|
|
|
3/8
$225,000
|
5/8
375,000
|
600000
|
Axborot tizimi:
|
|
Mehnat soatlari budjeti
|
200
|
|
1600
|
200
|
2000
|
Koeffitsent
|
1/10
|
|
8/10
|
1/10
|
10/10
|
AT xarajatlarini taqsimlash
|
|
|
8/9
$103,111
|
1/9
12,889
|
116.000
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |