Buxgalteriya hisobi iqtisodiy tahlil va audit

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

“BUXGALTERIYA HISOBI IQTISODIY TAHLIL VA AUDIT” KAFEDRASI

“MOLIYAVIY TAHLIL” FANIDAN

KURS ISHI
Mavzu: Moliyaviy tahlilning axborotlar bazasi va ularga qo’yiladigan talablar

Bajardi: PARDAYEVA MARHABO AMRIDDIN QIZI 56-2 MM GURUHI TALABASI

Ilmiy rahbar: OBIDOV R.R. PHD

TOSHKENT-2022
REJA:

Kirish.
1. Moliyaviy tahlil tushunchasi uning obyekti va predmeti.
2. Moliyaviy tahlilning maqsad va vazifalari.
3. Moliyaviy tahlil turlarining va uning tuzilishi.
4. Moliyaviy tahlilni axborot bilan ta'minlash.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish.

Faoliyatni tahlil qilish, ishlarni yaxshilash, samaradorlikni oshirishning muhim omili bo’lib kelgan va shunday bo’lib qoladi. Xo’jalik faoliyatini tahlil qilish korxonalarning ishlab chiqarish, moliyaviy, mehnat resurslaridan oqilona foydalanish darajasini aniqdashga yordam beradi, foydalanilmagan resurslarni aniqlab, korxonalarning kelgusida rivojlanishi, ularning moliyaviy holatini yaxshilash uchun zarur tavsiyalarni ishlab chiqishga imkon beradi. Xalq xo’jaligini bozor munosabatlariga o’tkazish bilan korxonalar xo’jalik faoliyatini tahlil qilishning ahamiyati yanada ortadi, chunki bozor munosabatlari sharoitida ishlab chiqarishga joriy etilmagan resurslarni aniqlash va ulardan samarali foydalanish eng dolzarb muammoga aylanadi. Bozor munosabatlari shakllanishi, rivojlanishi, ko’p ukladli bozor iqtisodiyotini barpo etish, har xil shakldagi biznesni va ishbilarmonlikni rivojlantirish korxonalar faoliyatining moliyaviy natijalari, foyda va rentabellik, korxonalar faoliyatining asosiy ko’rsatkichlariga aylanishiga olib keladi. Respublikada amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning eng asosiy yo’nalishlaridan biri — boshqaruv tizimini takomillashtirish hisoblanadi. Bu masalani ijobiy hal etishda korxonalarning xo’jalik faoliyati va moliyaviy holatini tahlil qilish katta ro’l o’ynaydi. Chunki korxonalar faoliyatini tahlil qilish boshqaruv tizimi samaradorligini oshirishning muhim sharti xisoblanadi. Korporativ boshqaruvni tubdan o’zgartirish lozim. Bozor munosabatlari davrida bu shartning asosiy qismi, korxonalar moliyaviy holatining tahlili hisoblanadi. Respublikada yangi moliyaviy xisobot shakllari qabul qilindi, ularni o’rganish va ulardan keng foydalanish uslublarini barpo etish katta ahamiyatga ega. Bozor munosabatlari davrida respublikada bu masalani yechish maqsadida moliyaviy tahlil uslubiyatini takomillashtirish uchun bir kator tadbirlar amalga oshirilmoqda. Lekin bu borada hali yechilmagan muammolar xam kam emas. Moliyaviy tahlilni o’tkazishdan manfaatdor tashkilotlar, organlar, mutaxassislar.
Moliyaviy hisobotlarni tahlil qilish - bu biz tashkilotning o'tmishdagi va joriy moliyaviy holati va faoliyatini baholash jarayonidir. Biroq, asosiy maqsad - tashkilotimizning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini kelajakdagi mavjudlik sharoitlari bilan bog'liq holda baholash. Tahlil yaxlitlikni uning tarkibiy qismlariga bo‘lish hamda ularni o‘zaro bog‘liqlik va bog‘liqlikda o‘rganishga asoslangan ichki va tashqi muhit narsa va hodisalarini bilish quroli hisoblanadi.
Iqtisodiy tahlil - bu ob'ektiv va sub'ektiv omillar ta'sirida paydo bo'ladigan iqtisodiy jarayonlar va hodisalarni ularning o'zaro munosabatlarida o'rganish bilan bog'liq maxsus bilimlar tizimi.
Moliyaviy hisobotlarni tahlil qilish moliyaviy-xo'jalik faoliyatini boshqarishdagi muammolarni aniqlash, kapitalni investitsiya qilish yo'nalishlarini tanlash va individual ko'rsatkichlarni prognozlash uchun vosita bo'lib xizmat qiladi.
Moliyaviy tahlil iqtisodiy tahlil va moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tahlil qilishdan ajralib turdi. Moliyaviy tahlil- korxonaning moliyaviy mexanizmini, uning operatsion va investitsiya faoliyati uchun moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan foydalanish jarayonlarini tushunish usuli - biznes jarayonlarini umumiy o'rganishning bir qismi bo'lib, bugungi kunda juda muhim va mustaqil ahamiyatga ega. Moliyaviy tahlil tadqiqot jarayonidir moliyaviy holat va uning bozor qiymatini yanada oshirish uchun zaxiralarni aniqlash maqsadida korxona moliyaviy faoliyatining asosiy natijalari.
Har bir fanning o'ziga xos tadqiqot predmeti bo'lib, u o'ziga xos usullar bilan tegishli maqsadni ko'zlab o'rganadi. Tadqiqot mavzusi yo'q - fan yo'q. Mavzuning ta'rifi ma'lum bir bilim sohasining mustaqilligi va izolyatsiyasini asoslash uchun fundamental ahamiyatga ega. Mavzu har qanday fan (jumladan, AChD) faqat berilgan yo'l bilan o'rganiladigan ob'ektiv voqelikning qaysidir qismini yoki tomonini tushunadi. Muayyan fanning predmetini o'ziga xos deb hisoblash kerak, bu esa uni boshqa ko'plab fanlardan ajratish imkonini beradi.
Moliyaviy tahlil predmeti moliyaviy resurslar va ularning oqimlaridir
Tahlil ob'ektitahlil nimaga qaratilgan. Qo'yilgan vazifalarga qarab moliyaviy hisobotlarni tahlil qilish ob'ektlari (AFA) bo'lishi mumkin: tashkilotning moliyaviy holati, moliyaviy natijalar, tashkilotning tadbirkorlik faoliyati va boshqalar. Tahlil mavzusi analitik ish bilan shug'ullanuvchi va boshqaruv uchun analitik hisobotlar (eslatmalar) tayyorlovchi shaxs, ya'ni tahlilchi.
Asosiy maqsad moliyaviy tahlil korxonaning moliyaviy ahvoli, uning foyda va zararlari, aktivlar va passivlar tarkibidagi o‘zgarishlar, debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblarda xolis va to‘g‘ri tasavvur beruvchi kam sonli asosiy (eng informatsion) parametrlarni olishdan iborat.
FAning kichik maqsadlari sifatida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin:
Korxonaning joriy va istiqbolli moliyaviy holatini baholash;
Korxonaning mumkin bo'lgan va tegishli rivojlanish sur'atlarini ularni moliyaviy ta'minlash nuqtai nazaridan baholash;
Mavjud mablag' manbalarini aniqlash va ularni jalb qilish imkoniyati va maqsadga muvofiqligini baholash;
Korxonaning kapital bozoridagi o'rnini bashorat qiling.
1-rasm - Moliyaviy tahlilning maqsadlari
Uy tahlil maqsadi- moliyaviy faoliyatdagi kamchiliklarni o'z vaqtida aniqlash va bartaraf etish, korxonaning moliyaviy holatini va uning to'lov qobiliyatini yaxshilash uchun zaxiralarni topish.
Moliyaviy tahlil quyidagilarni hal qiladi vazifalar:
1) tashkilot mulkining tuzilishini va uni shakllantirish manbalarini baholaydi;
2) moddiy va moliyaviy resurslar harakati o‘rtasidagi mutanosiblik darajasini ochib beradi;
3) iqtisodiy aylanish jarayonida maksimal yoki optimal foyda olishga, daromadni oshirishga qaratilgan o'z va ssuda kapitalining tuzilishi va oqimini baholaydi. moliyaviy barqarorlik, to'lov qobiliyatini ta'minlash va boshqalar;
4) kapitalning samarali tuzilmasini saqlash uchun mablag‘lardan to‘g‘ri foydalanishni baholaydi;
5) omillarning moliyaviy ko'rsatkichlarga va tashkilot aktivlaridan foydalanish samaradorligiga ta'sirini baholaydi;
6) tashkilotning moliyaviy oqimlari harakati, moliyaviy va moddiy resurslarni sarflash normalari va me'yorlariga rioya etilishi, sarflanishining maqsadga muvofiqligi ustidan nazoratni amalga oshiradi.
7) moliyaviy holat va uning o'zgarishi omillarini umumiy baholash;
8) vositalar va manbalar o'rtasidagi muvofiqlikni, ularni joylashtirishning oqilonaligini va foydalanish samaradorligini o'rganish;
9) moliyaviy, hisob-kitob va kredit intizomiga rioya qilish;
10) korxonaning likvidligi va moliyaviy barqarorligini aniqlash va boshqalar.

Moliyaviy tahlilning mohiyati uning funktsiyalarida namoyon bo'ladi. Moliyaviy tahlil analitik, sintetik (umumlashtiruvchi), bashorat qilish (predikativ), iqtisodiy va nazorat funktsiyalarini bajaradi. Moliyaviy tahlil funktsiyalarining xarakteristikalari 1-jadvalda keltirilgan.

1-jadval – Moliyaviy tahlil funksiyalarining xarakteristikalari

Funktsiya	Xarakterli
Analitik	moliyaviy tahlil ob'ektlarini tanlash mavjud, tahlil ob'ektlarini tavsiflovchi ko'rsatkichlar aniqlanadi, hisoblash usullari tanlanadi, tahlil qilish va baholash usullari tanlanadi.
Sintetik (umumlashtiruvchi)	turli ob'ektlarni tahlil qilish natijasida olingan xulosalarni turli yo'llar bilan umumlashtirish imkonini beradi.
Bashoratli (predikativ)	korxonaning moliyaviy holatini bashorat qilish
Iqtisodiy	bir tomondan, moliyaviy tahlil buxgalteriya hisobi ma'lumotlariga asoslanadi, ikkinchi tomondan, moliyaviy tahlil natijalari ishlab chiqarish jarayonini va korxona uchun daromad olishning boshqa usullarini takomillashtirish uchun ishlatiladi.
Boshqaruv	Moliyaviy tahlil korxonani moliyalashtirishdagi nomutanosiblikni o‘z vaqtida kuzatish, ishlab chiqarishning qaysi turlari foydali ekanligini, o‘z kapitali va ssuda kapitalidan qanchalik samarali foydalanishni baholash imkonini beradi.

Moliyaviy tahlil tamoyillari uning metodologiyasi va metodologiyasining protsessual tomonini tartibga solish. Bularga quyidagilar kiradi: izchillik, murakkablik, muntazamlik, uzluksizlik va boshqalar.

Ko'pincha amaliy jihatdan moliyaviy tahlil deganda korxonaning moliyaviy holati va moliyaviy faoliyatining asosiy natijalarini bozor qiymatini yanada oshirish uchun zaxiralarni aniqlash uchun o'rganish jarayoni tushuniladi. Moliyaviy tahlil quyidagilarga bo'linadi ba'zi turlari quyidagi alomatlarga bog'liq.
1- Tashkiliy shakllarga ko'ra korxonaning ichki va tashqi moliyaviy tahlillarini taqsimlash.