Burjua sport harakati

Jismoniy  tarbiyaning  harbiylashtirilishi  va  fashistlashtirilishi.
 
Birinchi  jahon 
urushidan keyin kapitalistik mamlakatlarda jismoniy tarbiyani to`gridan-to`gri keng ko`lamda 
harbiylashtirish  ayrim  mamlakatlarda  esa  uni  fashistlashtirish  boshlanib  ketdi.  Chet  el 
mamlakatlari  o`quv  yurtlarida  olib  borilayotgan  jismoniy  tarbiya  dasturlari  qayta  ko`rib 

---

 
48 
 
chiqildi.  Mehnatkashlarning  sport  tashkilotlariga  kirishini  yengillashtirdi,  ularni  korxona 
egasiga  qarashli  fabrika-zavod  sport  klublariga,  skaut  tashkilotlariga,  jismoniy  tarbiyaning 
katolik hamda xristian uyshmalariga jalb etish ishlarini avj oldirib yubordi.  
Chet  el  mamlakatlari  sport  tashkilotlarida  yoshlarni  jismoniy  jihatdan  har  tomonlama 
o`stirish emas, balki ularga harbiy bilimlar, ko`nikma va malakalar berish, o`z ideologiyasini 
majburan qabul qildirishga urindi. 
Germaniyada 
revanshist va agressiv doiralar nemis harbiy imkoniyatlarini qayta tiklash 
planlarini  ko`tarib  chiqa  boshladilar.  Ular  nemis  yoshlarini  jismoniy  jihatdan  baquvvat, 
«Buyuk  Germaniya»ni  tiklashni  hamda  nemis  militaristlarining  «Germaniya  hammadan 
yuqori»  degan  chaqirig`ini  amalga  oshirishni  to`la  istaydigan  qilib  tarbiyalashga  intildilar. 
1920  yilda  general  Bergardi  Germaniyaning  harbiy  quvvatini  qayta  tiklash  yo`lini  ko`rsatib 
berdi.  U,  Versal  shartnomasiga  muvofiq,  Germaniyaga  qoldirilgan  12  yillik  muddat  bilan 
xiamat o`taydigan 100 ming soldati bo`lgan armiya asosida urushga tayyorlanish «g`oya»sini 
ilgari  surdi.  Uning  planiga  ko`ra,  bu  armiya  ofitserlar  sostavini  tayyorlash  darajasida  ta`lim 
olgan  va  eng  yangi  texnika  bilan  qurollangan  bo`lishi  hamda  buyrug`i  ommaviy  armiya 
ofitserlar sostavining negizini tashkil qilishi kerak edi.  Oddiy soldatlarni  grajdan  gimnastika 
va sport tashkilotlarida tayyorlash va tarbiyalashni tavsiya etdi. Hukmron doiralar tomonidan 
bu  g`oya  qo`llab-quvvatlandi  hamda  gimnastika  va  sport  klublarining  keng  tarmoqlarini 
tashkil etish ishlari rag`batlantirila boshlandi.  
Nemis  gimnastika  uyshmasi  (DT)  g`ayrat  bilan  ishladi,  u  1921  yildan  boshlab  sport 
gimnastikasini, bir yil o`tishi bilan futbol, qo`l to`pi, baydarakda eshkak eshish, qilichbozlik, 
suzish  va  yengil  atletikani  taraqqiy  ettira  boshladi.  Gimnastika  uyshmasi  sportning  boshqa 
turlarini taraqqiy etishga intilishining sababi yoshlarni o`z saflariga iloji boricha ko`proq jalb 
etish  va  ularni  german  militarizmi  ruhida  tarbiyalash  maqsadidan  iborat  edi.  1922  yilga 
kelganda  DT  a`zolarining  soni  bir  million  kishiga  yetdi.  Siyosiy  sohada  DT  reaksionerlarni  
va  fashistlar  to`dasining  boshlig`i  Gitlerni  qo`llab-quvvatlaydigan  Germaniya  revanshist 
tashkilotlarining  pozitsiyasini  to`la  yoqladi.  DT  va  boshqa  burjua  gimnastika  va  sport 
tashkilotlari, sportning siyosatga aloqasi yo`q, degan shiorlar bilan niqoblandilar, amalda esa 
jismoniy tarbiyani, yoshlarni xarbiy jismoniy jihatdan tayyorlashni harbiylashtirdilar.  
1933  yil  fashizmning  hokimiyat  tepasiga  kelishi  german  xalqining  jismoniy  tarbiyasi 
tarixida  eng  mudhish  davrning  boshlanishi  bo`ldi.  Fashistlar  hokimiyatni  qo`lga  olishi  bilan 
Qizil sport birligi uchun kurash komitetiga birlashgan barcha ishchi sport tashkilotlarni yo`q 
qildilar.  LSI  seksiyalari  tarqatib  yuborildi  va  Jismoniy  tarbiya  davlat  komiteti  tugatildi. 
Jismoniy  tarbiya,  sport  ishlariga  rahbarlik  qilish  ishlari  imperiya  sport  komisari  Chammer 
Ostenga topshirildi.  
Sport  komissari  ishni  juda  ko`p  burjua  sporti  tashkilotlarini  markazlashtirishdan  va 
sportning  eng  ko`p  tarqalgan  turi  bo`yicha  15  ta  «unifikatsiyalashtirilgan»  totalizator 
uyushmalar  tuzishdan  boshlandi.  Bular  oblost,  rayon  va  okrug  bo`linmalaridan  iborat 
territorial prinsipda qurilgan umumgerman miqyosidagi tarmoqli sport soyuzlari edi. Har bir 
soyuz  tepasida  national  sotsiolistlar  partiyasi  a`zosi  bo`lgan  imperiya    sport  komissarining 
ishongan kishisi turardi, 
Sportni  harbiylashtirish  va  fashistlashtirishga  sobiq  ishchilar  sporti  tashkilotlarining 
a`zolari va ilg`or burjua sportchilari qarshi chiqdilar.  
Yashirin  ish  tutayotgan  ishchilar  sport  klublarining  aktivlari  fashistlarning  misli 
ko`rilmagan  terroriga  qaramay,  gitlerchilar  rejimi  hamda  sportni  fashistlashtirishga  qarshi 
kurashning nihoyatda turli-tuman formalaridan foydalandilar.  
Fashistlar  qattiq  terror  qilish  natijasida  keksa  nemis  sport  tashkilotlarining  qarshiligini 
yengishga hamda sport harakatini fashistlar yo`lga solishga muvaffaq bo`ldilar.  
Berlin  Jismoniy  tarbiya  oily  maktabi  sport  sohasidagi  fashistlar  g`oyalarining  manbai 
edi. Fashistlar sport «fani»ning bu markazida sportda ariylarning  «ustunligi» irqiy nazariyasi 
ishlab  chiqilardi  fashistlarning  qallob  ideologlari,  go`yo  agressiya  inson  tabiatiga  xos  narsa, 
sport  esa  agressiyaning  namoyon  bo`lishi,  shuning  uchun  xam  u  millatning  boshqa  xalqlar 
ustidan hukmron bo`lishiga tayyorlashning muhim vositasi, deb isbotlashga urindilar. 

---

 
49 
 
Akademik  sport  (sof  sport  turi)  fashistlar  Germaniyasida  xalqaro  sport  maydonida 
Germaniya  sharafini  himoya  qiluvchi  kichik  bir  guruh  yoshlar  mo`ljallangan  edi. 
Sportchilarning  ko`pligi  esa  keskin  qo`pol  harbiy  mashqqa  duchor  qilinardi.  1934  yildan 
boshlab  Germaniyaning  sport  tashkilotlarida  dala  sporti  (gelendeshport)  alohida  o`rinni 
egalladi. Uning vazifasi jangovor holat paytida dala sharoitlariga moslana bilish ko`nikmasini 
hosil  qilishdan  iborat  edi.  Qo`llanmada  shunday  yozilgan  edi:  «Tabiatni  unitib  qo`ygan 
shaharlik  rekrut  gelendeshport tufayli u bilan qaytadan tanishishi  kerak. Sport rekruti harbiy 
harakatlarning barcha turlari-saflarning orasi va saflarning orasi ochilgan holatlarni o`rganishi 
u  yurish,  yugirishni  bilishi  har  qanday  to`siqlardan  o`ta  olishi,  karta,  kompfs,  yulduzlar  va 
boshqa orintirlarga qarab yo`l tuta olishi, eshtish ko`rishni mashq qildirishi, xarbiytopografiya 
bilimlarini egallashi lozim».  
1934 yidda fashistlar Germaniyasida uch darajali - bronza, kumush va oltin davlat sporti 
znachogi  joriy  qilindi.  18-35  yoshlardagi  har  bir  erkak  kishi  belgilangan  muddat  ichida  ana 
shu  znachok  uchun  norma  topshirishi  shart  edi.  Bronza  znachogini  olish  uchun  sport-rekrut 
maktabini  va  bir  yillik  gelendeshport  maktabini  tomomlash,  100  metrga  yugirish,  uzunlikka 
sakrash,  gurzini  yuqoriga  otish,  yadro  irg`itish,  3000  metrga  yugi`rish,  kichik  kalibli  miltiq 
otish,  12,5  kg  yuk  bilan  25  km  ga  marsh  bilan  borish  mo`ljalga  granata  uloqtirish  hamda 
gelendeshport programmasi asosida sinov topshirishi kerak edi.  
Fashistlarning  «sport»  tarbiyasi  «Quvonch  tufayli  kuch»  tashkiloti  yonida  tuzilgan 
«mehnat fronti» (fashist kasaba soyuzlari) vositalari ham amalga oshirildi. 1936-1939 yillarda 
sportni  fashistlashtirish  yanada  kuchaydi.1938  yilda  ta`sis  etligan  Jismoniy  mashqlar 
millatchilik imperiya soyuzida o`z ifodasini topdi. Fashistlar Italiyasida ham jismoniy tarbiya 
va  sport  ishlari  keng  miqyosda  harbiylashtirildi  va  fashistlashtirildi.  1922  yilda  xokimiyat 
tepasiga  kelgan  Italiya  fashizmining  siyosati  «Buyuk  Italiya»ni  tuzish  uchun  yangi 
imperialistik urushga tayyorlanishga qaratildi.