Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Odil Rahimiy
tarjimasi
SAN’AT ASARI
Onasining yolg‘iz o‘g‘li Sasha Smirnov «Birja 
xabarlari» gazetasining 223-nchi soniga o‘ralgan 
bir narsani qo‘ltig‘iga qistirib, yuzi so‘lg‘in bir hol-
da, shifokor Koshelkovning xonasiga kirdi.
– E-e, keling yaxshi yigit! – deb kutib oldi 
shifokor. – Xo‘sh, sog‘lig‘ingiz qalay? Qanday 
xushxabarlar keltirdingiz?
Sashaning ko‘zlari pirpiradi, o‘ng qo‘lini chap 
ko‘kragiga bosib, hayajonlangan holda dedi:
– Oyim sizga salom deb yubordilar va sizga 
minnatdorlik bildiradilar, Ivan Nikolayevich... 
men oyimning yolg‘iz o‘g‘liman, siz meni o‘lim-
dan saqlab qoldingiz... Qattiq kasaldan qutqaz-
dingiz... Ikkimiz sizning bu yaxshiligingizni sira 
unutmaymiz...
– Qo‘ying bunday gaplarni, yigit! – dedi 
shifokor, bu so‘zlardan erib ketib. – Men qilgan 
ishni hamma qila oladi.
– Men oyimning yolg‘iz o‘g‘liman... O‘zimiz 
kambag‘al odammiz, xizmatingizga yarasha 
haq to‘lashga ojizmiz... Juda uyatda qoldik, 
shifokor... Shuning uchun oyim va uning yolg‘iz 
o‘g‘li men, ikkimiz bizning sizga minnatdor-
ligimiz alomati bo‘lmish mana bu narsani qa-

---

Anton Chexov
140
bul qilishingizni o‘tinamiz... O‘zi juda qimmat 
narsa, qadimgi bronzadan ishlangan... Kam-
dan-kam uchraydigan san’at asari.
– Hech keragi yo‘q! – dedi shifokor, aftini 
burishtirib.
– Yo‘q demang endi, – dedi Sasha qog‘ozni 
ochaturib. – Olmasangiz meni ham, oyimni 
ham xafa qilasiz... Juda asil narsa o‘zi... Qa-
dimgi bronzadan ishlangan... Marhum dadam-
dan qolgan, biz buni qimmatli yodgorlik deb 
saqlab kelardik... Dadam qadimgi bronzadan 
qilingan narsalarni olib ishqibozlarga sotar-
di. Hozir oyim ham, men ham shu ish bilan 
mashg‘ulmiz...
Sasha qog‘ozni ochdi-da, keltirgan narsa-
sini tantanali sur’atda stolga qo‘ydi. Bu nar-
sa qadimgi bronzadan nafis ishlangan pastak 
qandil edi. Qandil bir to‘da odamlarni tasvir 
etardi: quyidagi supachaga Momo Havo kiyim-
larini kiygan ikki xotinning figurasi o‘rnatilgan, 
ularning turish-turmushi shunday ediki, uni 
yozib tasvirlash uchun jasoratim ham yetmay-
di, ehtirosim ham. Figuralar tannozlik bilan 
jilmayishar, shamdonni ko‘tarib turish vazifasi 
bo‘lmasa, supachadan sakrab tushib, uy ichini 
tasavvur etib bo‘lmaydigan darajada ostin-us-
tin qiladiganday ko‘rinar edilar.
Shifokor sovg‘aga birpas qarab turdi-da, qu-
log‘ining orqasini qashladi, keyin bir yo‘talib, 
burnini qoqdi.

---

Buqalamun
141
– Aytganingiz rost, asil narsa ekan, – dedi u, 
po‘ng‘irlab. – Ammo, nima desam ekan... Hech 
kimga ko‘rsatib bo‘lmaydigan narsa ekan-da... 
ayb...
– Ya’ni nega endi?
– O‘taketgan ustasi ham bundan battarini 
o‘ylab topolmas. Bu narsani stolga qo‘yish – 
butun uyni harom qilish demakdir.
– San’atga nega bunday ko‘z bilan qaraysiz, 
– deb xafa bo‘ldi Sasha. – Axir, bu san’at asari, 
o‘zingiz bir qarang! Bundagi nafislik va go‘zal-
likdan kishining yuragi shodlikka, ko‘zi yoshga 
to‘ladi! Bunday go‘zallikni ko‘rgan kishi butun 
dunyoni unutib yuboradi... Bir qarang, qanday 
malohat, qanday nafosat, orzu bor bunda!
– Buni o‘zim ham ko‘rib turibman, azizim, – 
dedi shifokor, Sashaning so‘zini bo‘lib. – Ammo, 
men oilali, bola-chaqali odamman, uyimga tur-
li-tuman xonimlar kelib turadi...
– Albatta, agar nodon xalq nazari bilan qa-
ralsa bu yuksak san’at asari boshqacha bo‘lib 
ko‘rinadi... – dedi Sasha. – Ammo siz, shifokor-
siz, oddiy xalqdan baland turmog‘ingiz kerak. 
Bu narsani qabul qilmasangiz meni ham, oyim-
ni ham qattiq xafa qilasiz. Men oyimning yolg‘iz 
o‘g‘liman... Siz meni bir o‘limdan qutqazdin-
giz... Biz sizga eng qimmatbaho buyumimizni 
taqdim etayotibmiz... Faqat shunga mos kela-
digan boshqa narsangiz yo‘qligi meni achinti-
radi...
– Rahmat, rahmat, azizim, ko‘p minnatdor-
man... Oyingizga salom ayting. Ammo, yana 
bir o‘ylab ko‘rsangiz bo‘lardi, har holda bola- 

---