Булутли хизматларни кўрсатишни ҳуқуқий тартибга солишнинг муаммолари. Режа

Булутли хизматларни кўрсатишни ҳуқуқий тартибга солишнинг муаммолари.
Режа:

1. 
   Булутли хизматларни кўрсатишда юрисдикция муаммолари.
   
2. 
   Қайта ишлаш ва шахсий маълумотларни ҳимоя қилиш, лицензиялаш ва бундай хизматларни сертификатлаш.
   
3. 
   Мавжуд норматив қоидалар бўйича хизмат шартномаси ва лицензия шартномаси бўйича тартибга солиш.
   
4. 
   "Белители хизматларни кўрсатишда трансчегаравий маълумотлар узатиш, провайдер масъулияти.
   

1. 
   Булутли хизматларни кўрсатишда юрисдикция муаммолари.
   

Фазовийликнинг янги ғоясини яратиш қулайлиги ғояси булутли ҳисоблаш билан юзага келадиган бошқарув билан боғлиқ муаммоларни тушуниш учун калит ҳисобланади. Бироқ, яна бир нечта салбий томонлар мавжуд, аммо буларнинг замирида бошқарув масаласи ҳам ётади. Айниқса, булутли ишбилармонлик фойдаланувчилари учун асосий ташвиш хавфсизлик масаласидир, бунда корхоналарнинг 75% булутли ҳисоблаш ҳақида гап кетганда хавфсизлик ва харажат ўртасида мувозанат борлигини тан олишади.

Хавфсизлик масалаларини ма'лум даражада шахсий булутдан фойдаланиш орқали ҳал қилиш мумкин бўлса-да, бу ҳам ишончли емас, чунки давлат ва хусусий тармоқларнинг мураккаб ўзаро боғлиқлиги муаммоларни келтириб чиқаради. Бироқ, бу ташқи хостинг ёки оммавий булут ичида камроқ хавфли. Шунга қарамай, йечим унчалик оддий емас, кўплаб "хусусий булутлар" оммавий булутдан келиб чиққан гибрид булутнинг бир қисми бўлиши мумкин. Бундан ташқари, дастурий та'минотдан фойдаланиш унчалик хавфсиз бўлмаслиги мумкин, аммо одамлар ундан ҳали ҳам ўз хоҳишларисиз фойдаланишлари мумкин.
Нима бўлишидан қат'ий назар, булут ичидаги хавфсизлик учун ким жавобгар еканлиги ҳали ҳам нома'лумлигича қолмоқда. Фойдаланувчилар булутли провайдерлардан хавфсизлик, жавобгарлик, анонимлик ва кириш чекловларини таклиф қилишларини кутишади. Шунга қарамай, ИТ муҳитида аслида нима ҳимояланганлигида аниқлик ва ёки тафсилотнинг аниқ етишмаслиги мавжуд. Бундан булутли ҳисоблашнинг яна бир салбий томони, я'ни жавобгарлик пайдо бўлади. Мас'улият билан боғлиқ муаммолар ўғирлик, ма'лумотларни ё'қотиш ва ма'лумотларни чиқариш нуқтаи назаридан келиб чиқиши мумкин, буларнинг барчаси суд жараёнларига олиб келиши мумкин. Бу Cлоуд муҳитида махфийлик, хавфсизлик, анонимлик, жавобгарлик ва ишончлилик билан боғлиқ кўплаб ташвишларни келтириб чиқаради.
Булутли провайдер охир-оқибатда ма'лумотлар ё'қолиши ва хавфсизлик каби нарсалар учун жавобгар бўлади деб тахмин қилинса-да, бу ҳар доим ҳам шундай емаслиги аниқ. CлоудФларе мисоли, улар жавобгарлик ва цензурадан ўзини олиб ташлаган шундай ҳолатлардан биридир. Бу, айниқса, бузғунчилик ташкилоти ЛулзСеc томонидан оқиш содир бўлганда жуда долзарб еди; улар CлоудФларе хостингидан фойдаланганлар; аммо, CлоудФларе нима учун улар Лулзсеcнинг ҳаракатлари учун жавобгар емаслиги ҳақида баҳслашди. Бу Булутни қонунлаштиришдаги кўплаб камчиликлардан бирини та'кидлайди. Ҳозирги обсесён давлат қонунлари ва юрисдикцияларини (бўшлиқлар туфайли бирлаштириб бўлмайдиган) ҳақиқатан ҳам глобал бўлган ва жиноятчини осонгина яшириши мумкин бўлган нарсага қўллашга уринишдир.
Булут каби виртуал муҳитларни бошқариш масаласи ўсиш давом етар екан, тобора долзарб бўлиб қолди. Асосий масалалар цензура, кибержиноят, муаллифлик ҳуқуқи, туҳмат, фирибгарлик ва солиқ. Умуман олганда, ма'лумотлар сақланадиган жойни қўллаш мантиғи унга нисбатан қўлланиладиган қонундир; аммо, провайдерлар бутун дунё бўйлаб ма'лумотлар марказлари билан шундай кенг миқёсда бўлганлиги сабабли, аниқ ма'лумотларнинг юрисдикциясини аниқлаб бўлмайди. Ко‘п ижарага олиш имконияти, катта ҳажмлилик, егилувчанлик, фойдаланиш учун то‘лов табиати ва ресурсларнинг хилма-хиллиги бошқарувни ниҳоятда ното‘г‘ри қилади, чунки одамлар шунчаки бир булутдан бошқасига ма’лумотларни олиб ташлаши ёки манба дастурий та’минотини бироз о‘згартириши мумкин. Шундай қилиб, бошқарувга тўсқинлик қилади.
Глобаллашган технология бошқарувда кўплаб муаммоларни келтириб чиқарди. Бундан олдин, одатда, давлат қонуни ва ҳаракатлари қандай бўлиши аниқ еди; аммо, булутли ҳисоблаш каби нарсаларнинг ўсиши кўплаб муаммоларни келтириб чиқарди. Асосий масала шундаки, Булут табиатан глобалдир ва шу сабабли узаро юрисдиксиявий йечимларни талаб қилади. Бунинг замирида ма'лумотларни бошқариш ва бошқариш қанчалик қийинлиги масаласи ётади, чунки улар булутда жуда еркин ҳаракатланиши мумкин. Бу амалдаги халқаро ҳуқуқнинг самарасиз бўлиб қолганини англатади, чунки уни виртуал муҳитда қўллаш муаммоли. Бу биринчи навбатда давлатлар ўртасидаги халқаро ҳуқуқ билан боғлиқ ва шунга мос равишда, фаолият ма'лум бир юрисдикцияда содир бўлади деган тушунчага асосланади. Технологик ўзгаришларнинг тез сур'ати давлат кучлар балансига сезиларли та'сир кўрсатди ва бу асосан штат қонунчилигини бироз бузувчи юрисдикциянинг ё'қлиги билан боғлиқ. Шунинг учун нафақат булутли ҳисоблашнинг штатга та'сирини, балки давлат қонуни нима еканлигини, виртуал муҳитда нима учун номақбул еканлигини ва бунинг ҳозирги давлат марказлашган глобал тартибига та'сирини аниқлаш жуда муҳимдир.

Булутли ҳисоблашда штат қонунчилигини қўллашга уринишда пайдо бўладиган биринчи муаммо шундаки, штат қонуни нима еканлиги ва уни ўз ичига олиши ҳақида бирлаштирувчи фикр ёуқ. Шу сабабли, қонунийлик нуқтаи назаридан, давлат қонунлари ўртасидаги кичик фарқлар технологияни глобал миқёсда қонунлаштиришда катта бўшлиқларни келтириб чиқаради ва уни самарасиз қилади. Бундан ташқари, ба'зи ҳуқуқий бўшлиқлар ба'зи давлатлар жавобгарликдан ўзларини олиб ташлаши мумкинлигини англатиши мумкин, бу еса аксинча ҳаракат қилишга уринаётган давлатлар билан зиддиятга олиб келиши мумкин.

Қонунийлик нуқтаи назаридан, аксарият мамлакатлар ўз фуқаролари устидан деярли универсал назоратга ега, аммо халқаро ҳуқуқ, биринчи навбатда, миллатлар ўртасидаги қонундир ва уни шахсга нисбатан самарали қўллаш мумкин емас. Халқаро ҳуқуқда ҳозирги вазият шундан иборатки, бирор нарса юрисдикцияга киради ва тегишли мамлакат у билан шуғулланади; аммо, бунга истиснолар ҳам бор. Бироқ, бундан мустасно, умумий ташвиш туғдирадиган даражада ёмон жиноятлар, я'ни инсониятга қарши жиноятлар бўлиши керак. Шубҳали онлайн фаолиятларнинг аксарияти геноцид, жинсий савдо ва ҳ.к.лар билан бир хил тоифага кирмайди. Шунинг учун улар бу истисно остида қолиши мумкин емас. Шундай екан, инсониятга қарши жиноятлар мантиқини кўпчилик Интернет фаолиятида қўллаш ноўрин кўринади.
Натижада, Интернет трансчегаравий келишмовчиликлар даражасини оширди Хусусан, бир мамлакатда нимани ко‘рсатиш мумкин ва нималарни ко‘рсатиш мумкин емаслиги, мулк ҳуқуқи, муаллифлик ҳуқуқи ва патентлар каби масалалар бо‘лган. Шубҳасиз, трансчегаравий низолар ғайритабиий емас ёки интернет билан чегараланган емас, лекин Интернетнинг табиати уни шундай қолдирадики, давлат ҳокимияти виртуал бўлмаган ҳолатларга нисбатан чекланган бўлади, чунки бунда шахснинг иштирокини аниқлаш қийин. Каттароқ миқёсда ушбу виртуал муҳитларни та'минловчи ТНCлар кўпинча глобал миқёсда жойлашган. Бу муайян қоидалардан қочиш учун бўлиши мумкин, аммо юрисдикцияни аниқлашни осонлаштиради. Бундан ташқари, савдо ва молия назоратининг бундай ўзгариши суверенитетларнинг мустаҳкамлигига путур етказди ва ўз навбатида .
Та'кидланганидек, давлатларнинг ўз қонунларини виртуал муҳитда қўллашга уринишлари ҳозиргача муаммоли бўлиб келган. Булутли ҳисоблашнинг ортиб бораётган машҳурлиги буни янада мураккаблаштирди. Булутни бошқаришнинг асосий муаммоси Интернет билан боғлиқ умумий муаммоларга ўхшайди. Кибер қонунчиликка нисбатан ҳозирги муносабат муаммога айланганда унга амал қилишдир. Бу нисбатан шафқациз ёндашув бўлиб, технологик ютуқларнинг ишлашини тўлиқ тушуниш учун зарур бўлган техник тафсилотларга мос келмайди. Булут ўз табиатига кўра глобалдир. Бутун мақсад - исталган вақтда ва қаерда ма'лумотларга кириш ва ўзгартириш имкониятига ега бўлиш. Шундай қилиб, давлатга қаратилган қонунчиликни яратишга уриниш охир-оқибат самарасиз бўлади ва булутли ҳисоблашнинг муваффақиятига катта та'сир кўрсатади. Қароқчиликка қарши қонунлар Булутнинг ривожланишига то‘сқинлик қилиши мумкин, агар у Булут егаларини фойдаланувчиларнинг ҳаракатларини кузатишга мажбур қилса, чунки бу ма’лумотлар махфийлигига та’сир қилади ва Булутнинг мослашувчан хусусиятини камайтиради.
Бир ғоя технологияни қонунлаштириш учун глобал стандартни яратиш бўлади; бироқ, доимий равишда ўзгариб турадиган глобал тармоқларда қоидаларни сақлаб қолиш учун барқарор режимнинг муваффақиятли қурилиши ёуқ. Бу, биринчи навбатда, давлатлар ўртасидаги зиддиятли мафкуралар билан боғлиқ. Булутнинг юрисдикцияси жуда ноаниқ бўлганлиги сабабли, провайдер ва фойдаланувчи ўртасида ўзаро келишувга еришиш яхшироқ вариант бўлади, гарчи бунинг қонуний ма'нода самарадорлиги шубҳали. Енг мумкин бўлган натижа шундан иборатки, давлатлар глобаллашган виртуал муҳитни қонунлаштиришда давом етадилар ва булутли ҳисоблаш компаниялари кенгайиб боради ва бу қонунчиликдан қочиш ва ўсишни максимал даражада ошириш ё'лларини излайди.
Юқорида та'кидлаб ўтилганидек, виртуал муҳитда фаолиятни қонунлаштириш учун ҳозирги статус-кво юрисдикцияни ўрнатишга уринишдир. Юрисдиксия асоси елементларнинг керакли сони билан белгиланади. У қуйидаги уч турдаги ҳокимиятни талаб қилади: буйруқ бериш (қонунни ўрнатиш), ҳукм чиқариш ваколати (судлар) ва мажбурлаш ваколати (мувофиқликни қўллаш). Ҳозирги глобал тартибда бу турдаги ҳокимият фақат давлат томонидан қўлга киритилган деб ҳисобланган; бироқ виртуал муҳитлар, хусусан, Булут ма'лум даражада бунга путур етказмоқда.
Биринчидан, қонунлар ишлаб чиқилган, лекин ижро етилмаган, чунки давлат назорат қилиши мумкин бўлган муаммолар мавжуд. Бунинг сабаби шундаки, турли манбалар ва форматлар бирлаштирилиши мумкин, бу еса келиб чиқишни аниқлашни қийинлаштиради. Мисол учун, агар булут фойдаланувчиси Буюк Британияда “жисмоний” Cлоуд ёрдамида, Германияда ишлаб чиқилган ва булутда жойлашган иловадан фойдаланган ҳолда Буюк Британияда бирор нарса яраца, у ҳолда бу фақат яратиш ҳаракатидир. якуний маҳсулот ишлаб чиқариш емас, балки Буюк Британияда содир бўлади. Иккинчидан, агар буни аниқлаб бўлмаса, ҳукм чиқариш ҳам имконсиз бўлиб қолади, чунки бу адолациз ҳисобланади. Бундан ташқари, трансчегаравий ишларда (кўпчилик бўлгани каби) ишларнинг қайерда кўриб чиқилиши, ҳукуматлар қай даражада иштирок етиши мумкинлиги ва харажатларни аниқлаш қийин. Учинчидан, риоя қилиш имконсиз бўлиб қолади,Мавжуд юрисдикция сўз еркинлиги, солиқларни алдаш ва чакана сотувчиларнинг тузоққа тушиши билан боғлиқ муаммоларни келтириб чиқарди. АҚШ, айниқса, Интернетни полицияга уринишлари билан машҳур. Виртуал муҳитда содир бўлган фаолиятни қонунлаштиришга уринишнинг олдинги ҳолатларида, узоқ қўл юрисдикцияси деб аталадиган юрисдикция тури қўлланилган. Бу тўртта асосий қоидага асосланади:

1. 
   Давлатда резидент билан фаолиятни мақсадли ё'налтириш ёки якунлаш
   
2. 
   Да'во фаолиятдан келиб чиқиши керак
   
3. 
   Юрисдиксия адолатли ўйин ва мазмунли адолатга мос келиши керак
   
4. 
   Мантиқий бўлиши керак (нб узоқ қўл юрисдикцияси да'восида бўлгани каби оқилона бўлиши керак).
   

Ғоя шундан иборатки, бундан фойдаланиш орқали кўпгина фаолиятлар қамраб олинади, аммо рецептив юрисдикция қоидалари аниқ емас. Назарий жиҳатдан, улар бўлиши керак; аммо, Cлоуд cомпутинг учун, айтайлик, кимдир ўз ноутбукига қўшиқ юклаб олиш каби аниқ емас. Унда айтилишича, фаолият Штат ичида амалга оширилиши керак, агар у булутга асосланган дастурий та'минотдан фойдаланса ва булутда сақласа (одатда бўлган нарса) буни қилмаслиги мумкин, чунки ҳақиқий ма'лумотлар жисмоний қурилмада тугалланганда ҳеч қачон сақланмайди.
Бундан ташқари, АҚШ мисолида, ушбу минимал алоқа юрисдикцияси АҚШнинг бошқа қонунларига, хусусан, штат қонунлари рақобатбардош сабабларга кўра давлатлараро фаолиятга аралашмаслигини кўрсатадиган қонунга зид келади (Бурке, Wард, Сипиор, 2010, п336). Бу каби мисоллар, ҳатто ягона давлат қонунчилигида ҳам мавжуд бўшлиқларни мисол қилиб кўрсатади ва технологияни қонунлаштиришга уринишда тобора глобаллашиб бораётган муаммоларни та'кидлайди.
АҚШда кўплаб ма'лумотлар марказлари жойлашган. Ушбу ма'лумотлар марказларининг ўлчамлари жуда катта ва улар уланганда глобал миқёсда фойдаланиш мумкин. Бироқ, ба'зиларнинг та'кидлашича, агар сиёсат фойдаланишга яроқли ва янгиланган бўлса, у фақат ма'лумотлар марказлари учун уй бўлиб қолади. Бусиз Қўшма Штатлар назоратни ё'қотади ва шунинг учун қонун чиқариш қобилиятини ё'қотади. Енг муваффақиятли ва мавжуд булутлар (шунинг учун енг кўп ишлатиладиган ва кенгайиши мумкин) бутун дунё бўйлаб сақланадиган ва бутун дунё бўйлаб фойдаланиш мумкин бўлган терабайт шахсий ма'лумотларни тўплайдиган компанияларга тегишли булутлардир. Шунга кўра, нега бошқарув масаласи катта аҳамиятга ега еканлиги ва нега кўпчилик АҚШнинг ўз қонунларидан фойдаланган ҳолда ушбу ма'лумотларни назорат қилишга уринишидан хавотирда екани аниқ.
Булутдаги юрисдикция мавзусида кўплаб илмий ишлар мавжуд. Афсуски, деярли ҳеч ким халқаро муносабатлар майдонига кирмайди ва бунинг ўрнига қонунга асосланган бўлиб, тадқиқотлар доираси ва истиқболини чеклайди. Умуман олганда, булутли ҳисоблаш чегараларни кесиб ўтганлиги сабабли, юрисдикция ноаниқ бўлиб қолади ва у судга да'во қила олмайди. Бундан ташқари, сўнгги технологик ўзгаришлар шуни кўрсатадики, йирик провайдерлар сизнинг ма'лумотларингиз қайерда сақланишини танлаш имконини беради.
Гарчи бу маʼлумотларни маʼлум бир жойдан кузатиб булмайди деган гʻояга зид булса-да, ҳақиқат шундаки, булутли ҳисоблаш жуда катта миқёсда ишлаётганлиги сабабли, купчилик маʼлумотларни кузатиш ёки кузатиб булмайди, агар маʼлум бир жойдан рухсат берилмаса. ҳақиқий манзилни аниқлайдиган фойдаланувчи. Шундай қилиб, у ҳали ҳам давлатдан барча ҳокимиятни олиб ташлайди ва аслида штат қонунчилигини янада амалий бўлмаган қилади. Бу шунингдек, ма'лумотлар жойлашувга асосланган ёки бўлмаслиги мумкинлигини англатади. Техник жиҳатдан, булутга исталган жойдан кириш мумкинлиги сабабли у айтиб ўтилганидек, жойлашувсиз;
Aммо, фойдаланувчи уни юрисдикция доирасида жойлаштириши мумкин бўлган вариантларни ҳисобга олган ҳолда, бу фойдаланувчининг танлови, аниқ кўрсатилгандек, қонуний талаб емас.
Қабул қилинган реалистик давлатда мақсад халқаро сиёсат ва давлат тузилиши ҳукмронликнинг барча шаклларидир. Технология бу кучга путур етказа бошлади, чунки у давлатнинг ўрнини босадиган тарзда ҳаракат қилиши мумкин. Странге кучни "шунчаки бир киши ёки шахслар гуруҳининг натижаларга та'сир қилиш қобилияти" ва оммавий тайёрликдан келиб чиқадиган деб та'рифлайди. Ушбу тушунчани ҳисобга олган ҳолда, нима учун виртуал муҳитлар ўзлари учун кучга айланиши мумкинлигини тушуниш мумкин. Бу, шунингдек, ҳамма нарса устидан давлат назорати қандай еканлигини кўрсатади. Давлат марказлашган глобал тартибга ҳаддан ташқари е'тибор бериш бундан ўтмишни кўришни қийинлаштиради Бироқ, виртуал муҳитда, Давлат ҳокимияти учун курашни иқтисодий нуқтаи назардан кўриб чиқиш ҳам қизиқ. Давлатлар енди ишлаб чиқариш ва савдо устидан ҳукмронлик қилмайди. Шундай қилиб, улар ҳатто жисмоний шаклда ҳам ушбу жиҳатни назорат қилишда чекланган. Бунинг ўрнига, замонавий давлат ҳукмронлиги ҳуқуқий ма'нода ҳукмронлик орқали мавжуд. Шундай қилиб, давлатлар назорат ва кучга ега бўлишларига имкон берадиган нарсалар устидан юрисдикцияга ега бўлишни хоҳлайдилар, масалан, Интернет ва булутлар. Халқаро юрисдикция давлатларнинг суверенитетидан келиб чиқадиган нарсадир ва агар уни булутли ҳисоблаш муҳитида самарали қўллаш имкони бўлмаса, у қандайдир бўлса-да, бу ўзига хос фазовийлик билан давлат назоратини бузади.
Юрисдикция жуда ноаниқ бўлган булутли ҳисоблаш муҳитида иқтисодий кучга қандай еришиш мумкинлигини кўриш қийин. Айнан мана шу иқтисодий қудрат орқали дунёдаги енг йирик давлатлар о‘з та’сирини қо‘лга киритдилар. Агар бу иқтисодий куч олиб ташланса ва нарсалар виртуал муҳитда ишлаб чиқаришга ўца, давлат янада бузилади. Ҳозирги глобал тартибда ТМКлар катта та'сирга ега, ба'зилари еса мамлакатлардан анча катта. Технология соҳасида бу янада кўпроқ, чунки ҳукуматлар технология жиҳатидан одатда орқада. Бундан ташқари, дунёдаги енг йирик компаниялар биринчи навбатда технология ишлаб чиқарувчилари ва бу йирик компанияларнинг аксарияти маҳсулот сифатида булутли ҳисоблашларга ега (Аппле, Миcрософт, Гоогле бир нечтасини номлаш). Шуни ҳисобга олган ҳолда, агар компаниялар кўплаб давлат иқтисодларидан каттароқ бўлса,

Карл Шмиттнинг иши давлат марказлаштирилган глобал тартиб ғояси қат'ий емаслигини кўрсатади ва булутли ҳисоблаш каби виртуал муҳитлар томонидан давлат марказлаштирилганлиги ҳақидаги тушунчани мақтади. У ўзининг "Йер номослари" асарида глобал тартибнинг тарихий еволюциясидан ўтади ва шу орқали глобал тартиб доимо ўзгариб турадиган нарса еканлиги ҳақидаги далилларни тақдим етади. Унинг мантиғидан кўриниб турибдики, давлат марказлашган модел ўрнини босиш имкониятига ега. Унинг иши Гротиус ва Локк фалсафаларига мос келади (гарчи бутун Номос бўлса ҳам.у Гроцийнинг йерни ўзлаштиришга бўлган ёндашувини танқид қилади). У йерни егаллаш ҳуқуқнинг асоси еканлигига рози ва шунинг учун денгизлар еркинлиги егаллаб бўлмайдиган нарсага мос келади, бу денгизни қуруқликка қарши қилади. Кейинчалик кенгайтирилган ҳолда, булутли ҳисоблаш муҳитлари ҳақиқатан ҳам ўзлаштирилиши мумкин емас ва уларни оддий мулкдан алоҳида кўриб чиқиш керак. Шмиттнинг та'кидлашича, ҳаво фазоси фазовийликни ўзгартирди, булутли ҳисоблаш ва бошқа виртуал муҳитлар ҳам худди шундай та'сир кўрсатиши мумкин.

Булутли ҳисоблаш нима еканлиги, у нимани тақдим етиши ва ҳозирги сиёсатчилар ва қонун чиқарувчилар учун қандай муаммоларни келтириб чиқариши енди аниқ. Асосий масала булутли ҳисоблашнинг юрисдиксиясидир, чунки айни шу орқали булутли ҳисоблаш ҳозирда қонунлаштирилади. Ушбу ёндашувда кўплаб камчиликлар мавжуд ва бу янги фазовийликни қонунлаштириш ва тушунишга ҳаракат қилганда халқаро сувлар фалсафасини яхшироқ қўллаш мумкинлигини таклиф қилиш мумкин. Аниқлаш керак бўлган нарса шундаки, Маре Либерумни булутли ҳисоблашда қўллаш ҳамма нарсани қамраб олмайди ва аслида жуда содда ёндашув. Бироқ, у кейинги ўрганиш учун бошланғич нуқта яратади ва мустаҳкам қуруқлик ва еркин денгизнинг антитезаси ХВИ асрда халқаро ҳуқуқнинг асоси бўлган .асрда (Счмитт, 2003, п172), агар қаттиқ ер ортидаги мантиқ ишламаса, бунинг акси бўлиши мумкинлигини ҳисобга олиш мантиқан. Амалдаги қонунчилик адолат ва назоратни ўрнатиш учун географик юрисдикцияни аниқлашга қаратилган, аммо тобора кенгайиб бораётган виртуал фазода ушбу дастур, шубҳасиз, санаси бор ва глобал тартиб учун асосий тузилма сифатида фаолият юритувчи давлатга боғлиқ.

Еркин денгизлар ҳақидаги дастлабки тушунчалар Гюго Гроций асарида вужудга келгани ҳаммага ма’лум. Унинг "Маре Либерум" асари денгизнинг кенг табиати уни қуруқликдаги оддий қонунлардан ажратиб туришининг сабабини белгилайди. Денгизни тушунишга ёрдам берган ушбу асосий қоидаларни ўрганиб чиқиб, булутли ҳисоблашни мавжуд империалистик тузилмаларнинг кенгайтмаси сифатида кўриш ўрнига, ушбу платформада кўриш мумкинлигига умид қилиш мумкин.

Денгизлар еркинлигининг асосий тамойилларидан бири бу денгиз шунчалик каттаки, уни ушлаб туриш деярли мумкин емас деган фикрдир. Гроцийнинг фикрича, табиат ҳолатида ҳамма йер умумий булган ва унга егалик қилиш зарурати унинг чекланганлиги ва қадрсизланиши билан богʻлиқ еди (Гротиус 2000 п22). Денгиз бунинг акси. Булутли ҳисоблаш жуда ўхшаш. Чеклов нуқтаи назаридан, аниқки, ма'лумотлар сиғими чексиз емас; аммо, сўнгги пайтларда кўриниб турганидек, катта ҳажмдаги ма'лумотлар жуда кичик тарзда осонгина сақланиши мумкин. Худди шундай, денгиз "чексиз" бўлганидек, уни аниқлаб бўлмайдиган даражада, булутли ҳисоблаш ҳам шундай. Енг муҳими, амортизация масаласи. Ерга нисбатан мулкчилик мавжудлигининг сабаби шундаки, у қишлоқ хўжалигида ёки қурилиш учун ишлатилгандан сўнг, бу фойдаланишдан кейин қандайдир тарзда амортизация қилинади.
Булутли ҳисоблаш – бу Булутли ҳисоблаш ҳақидаги мунозарада кўриниб турибдики, унинг асосий афзалликларидан бири мослашувчан фойдаланишдир ва ма'лумотлар Булутдан ўчирилгандан сўнг, бу ма'лумотлар яна ҳеч қандай ескиришсиз тўлиқ фойдаланиш мумкин бўлган бўш тувалга айланади. Гротиус та'кидлаганидек, "Ўзига тегишли нарса бошқа шахсга тегишли бўлмаган тарзда шахсга тегишли бўлган нарсани англатади". Булутли ҳисоблашнинг кенг миқёслилиги туфайли, гарчи фойдаланиш вақтинчалик мулкчилик шаклини назарда туца-да, уни олиб қўйиш мумкин бўлган нарса ва бундан ташқари, егалик шу қадар кенг миқёсдаки, егалик бошқалардан фойдаланишга тўсқинлик қилмайди. Бундан ташқари, булутга исталган жойдан кириш мумкинлиги ва шунинг учун жойлашуви ё'қлиги сабабли, у ҳақиқатан ҳам тўлиқ егалик қила олмайди.
Тушунтирилганидек, булутли ҳисоблаш тушунчаси денгиз каби умумий нарсалар тушунчасига ўхшайди. Гротиуснинг умумий мулк ва унинг суверенитет учун асоратлари ҳақидаги муҳокамаси, шунинг учун булутли ҳисоблашларга худди шундай тарзда қандай та'сир қилиши мумкинлиги ҳақида қизиқарли ма'лумот беради. Гротиус балиқ овлаш мисолидан фойдаланади, чунки сиз умумий жойларда балиқ овлашни тўхтата олмайсиз. У шундай дейди: "Адолатнинг биринчи не'мати умумий мулкдан умумий манфаат учун фойдаланишдир". Сиз буни фақат давлат ҳудудида бўлгани каби, бу товарлар хусусий мулкка айланганда қонунлаштира оласиз. Шундай қилиб, умумий мулк ҳеч қачон суверенитетга кирмаган ва шунинг учун уни хусусий сифатида кўриб бўлмайди. Бу булутли ҳисоблаш билан боғлиқлиги нуқтаи назаридан, шунга ўхшаш мантиқни қўллаш мумкин, я'ни бирор нарса давлат ичида бўлгунга қадар умумий мулк бўлиб қолади. Масалан, ҳужжат СааС ёрдамида яратилган ва ИааС да сақланган бўлса, у ҳеч қачон давлат назоратига кирмайди ва йердан алоҳида муҳитда яратилган.
Булутли муҳит амортизация қилинмайдиган нарса еканлигини ва та'рифига кўра, ҳақиқатан ҳам тегишли емаслигини аниқлагандан сўнг, Гротиуснинг аргументини қўллаш мумкин. Биринчидан, "ҳеч нарса табиатан хусусий мулк емас". Виртуал муҳитда яратилган нарса жисмоний муҳитда сақланадиган об'ектга айланмагунча, у ҳақиқий "егалик" бўлиши ва ўз навбатида бошқарилиши мумкин емас. Бу мантиққа кўра, виртуал муҳитда СааС ёрдамида яратилган ва ИааС-да сақланган нарса давлат мулкининг ҳеч қандай шаклига кирмайди. Худди шу тарзда, океан ҳар томонга сузиш мумкин ва барча одамларга кириш ҳуқуқини беради ва еркин қолиши керак, Булутли ҳисоблаш жисмоний ма'нода еришиб бўлмайдиган ва чексиз имкониятларга имкон берадиган тарзда яратилиши ва бошқарилиши мумкин бўлган инфратузилма турига кириш имконини беради. Гротиус та'кидлаганидек, умумий нуқтаи назардан, бировдан бирор нарсани яшириш рашк емас, шафқацизликдир, агар сиз унга ега бўлмасангиз, аввалгидан кўра кўпроқ ё'қотиш бўлмайди. Шунга кўра, давлат еркин фойдаланиш мумкин бўлган нарсани назорат қилишга уринаётгани билан бирга, уни оқлаш ҳам қийин.
Булутли ҳисоблашнинг тобора кенгайиб бораётган виртуал муҳитини қонунлаштириш учун асосий масала бу юрисдикциядир. Гротиус юрисдикция ҳақида бир оз тушунча беради. Унинг та'кидлашича, енг асосийси юрисдикция - бу "кўз билан тутилган ва ҳақиқий егалик қилиш". Юрисдикция "топиш ва егаллаш". Виртуал муҳитда, та'кидланганидек, давлат ҳеч қачон буюмни виртуал муҳитда яратилган ва сақланган деб ҳисобласа, уни тўлиқ босиб олмайди ёки егалик қилмайди. Ҳозирда бу фақат ҳужжатлар каби нарсаларни ўз ичига олиши мумкин; аммо, булутли ҳисоблаш одатий ҳолга айлангани ва булутда кўпроқ нарсалар яратилгани сабабли, егалик қилиш билан боғлиқ муаммолар кўпаяди. Бу интеллектуал ҳуқуқлар ва муаллифлик ҳуқуқлари каби нарсалар учун алоҳида оқибатларга олиб келиши мумкин.
Қизиқарли ўзгаришлардан бири бу ба'зи булутли провайдерларнинг давлат назоратидан қочишга уринишлари бўлди, масалан, йирик провайдерларнинг ба'зи ҳаракатлари штатни ўрнини боса бошлагани каби. Икки асосий ҳолат Гоогле Навй ва Пирате Бай дронлари бўлган. Булар, номларидан кўриниб турибдики, ҳудуд сифатида денгиз ва ҳаводан фойдаланади. Шу билан бирга, ерга асосланган бўлмасликнинг қонунчилик афзалликлари келади. Ҳозирги глобал тартибда биз виртуал муҳитга енг яқин бўламиз ва у давлат фаолиятининг кенгайиши сифатида қаралишидан ташқари, бошқа фазога айланади. Бироқ, бу давлат тузилмаси бутунлай ўтиб бўлмайдиганлигини ҳам кўрсатади.
Гоогле денгиз флотининг мантиқи булутли ҳисоблаш қонунчилигига Денгиз еркинлиги мантиғини қўллаш ғоясига ўхшайди. Гоогле Навй улар гидроенергетикадан фойдаланиш ва серверларни совутиш учун денгиздан фойдаланиш орқали харажатларни камайтиришини англатади. Аммо, енг муҳими, АҚШ қонунларини уларга нисбатан қўллаш мумкин емас еди Гоогле ушбу сувга асосланган ма'лумотлар марказлари учун патентларни тақдим етди ва шу сабабли, ҳудуддан бепул ма'лумотлар марказига киришни хоҳлайди. Бундан ташқари, агар муваффақиятли бўлса, бу юқорида айтиб ўтилганидек, Гоогле ҳеч қандай юрисдикцияга боғланмаслигини англатади. Айнан ИТ соҳасидаги бундай тараққиёт давлат қонунчилигига путур етказади ва шунинг учун унга ҳозирги Давлат марказлашган ёндашувдан ташқарида қараш керак, чунки у енди қўлланилмайди.
Ма'лумотларни сақлаш янада кичикроқ бўлганда, бу ғоялар янада амалга оширилиши мумкин. Пирате Бай улар давлат юрисдикциясидан қочиш учун ГПС бошқариладиган дронлардан фойдаланган ҳолда оффшор ма'лумотлар марказларини яратиш учун дронлар ва малина пи каби микро компютерлардан қандай фойдаланишни муҳокама қилди. Рапберрй пи каби компютерлар шунчалик кичикки, уларни осонгина сақлаш ва ташиш мумкин, шу билан бирга дастурлаш имкониятлари мавжуд. Шуни инобатга олган ҳолда, виртуал муҳитни янги фазо сифатида қайта баҳолаш нега муҳимлигини тушуниш мумкин.
Халқаро муносабатларни ўрганаётганлар кўпинча давлат марказлашувининг ҳозирги глобал тартибидан ташқарига қарашга ўргатилади. Ба'зан бу жуда қийин, чунки у узоқ вақтдан бери ҳукмрон бўлиб келган ва потенциал ўринбосар топиш қийин. Бироқ, виртуал муҳитлар халқаро муносабатларга давлатга асосланган ёндашувдан бир қадам узоқда еканлигини кўрсатади. Булутли ҳисоблашнинг ҳозирги ҳолатини, ўсиш потенциалини ва унинг ижобий ва салбий томонларини ўрганиб чиққан ҳолда, ушбу иншо нега қонун ва компютер фанидан ташқари олимлар виртуал муҳитларни ўрганишлари муҳимлигини тушунтиришга ҳаракат қилди. Бу, айниқса, интизом сифатида халқаро муносабатларга тааллуқлидир, чунки виртуал муҳитда давлат қонунчилигини қўллаш самарасизлиги исботланган ва фойдаланувчиларга янада глобаллашган ёндашув талаб етилади.
Шубҳасиз, бу юрисдикцияни қўллаш қийин бўлган виртуал муҳитда штат қонунчилигининг номақбуллигини тўлиқ ўрганиш емас; аммо, бу қўшимча текшириш учун кўпроқ таклиф. Ушбу иншо нега штат қонуни номақбул еканлиги ва нега давлат қонуни қўлланилиши керак деб ўйламаслик кераклиги ҳақидаги аргументлар учун асос яратишга ҳаракат қилди. Халқаро муносабатлар нуқтаи назаридан илмий експертиза зарур, чунки бошқа кўплаб фанлар давлат марказлашган глобал тартиб томонидан жуда кўп ё'налтирилган ва буюрилган; Ҳолбуки, ИР талабаларидан бунга шубҳа қилишлари ва тартиб тошга ўрнатилган деб ўйламасликлари сўралади.
Айнан шунинг учун денгизлар еркинлиги фалсафасини қўллаш мақсадга мувофиқ кўринади, чунки бу давлатга асосланган дунёда тушуниладиган нарса, лекин айни пайтда у билан бирга мавжуд. Ҳозирги вазиятда бу енг тўғри кўринади, чунки давлат виртуал муҳит томонидан ағдарилганини реал тасаввур қилиб бўлмайди. Бироқ, у денгизга ўхшаб, давлатга параллел равишда мавжуд бўлиш потенциалига ега. Айнан шу жараён муҳим аҳамиятга ега, чунки бу биргаликда яшаш охир-оқибат давлатга путур етказа бошлайди. Давлат ҳукмронлик ва ҳокимият фалсафаси асосида қурилган ва шунинг учун агар бирор нарса буни бузса, давлат тузилишининг асоси ҳам бузилади.
Маре Либерум 400 ёшдан ошган бўлса-да, унинг қўлланилиши тегишли бўлиб қолмоқда. Мавжуд халқаро қонунлар табиат ҳолатидаги фалсафаларга асосланади. Шунга кўра, агар давлат ҳуқуқи қонунчиликда самарасиз бўлса, ҳуқуқнинг дастлабки тушунчаларини кўриб чиқиш ва уларни янги, ривожланаётган ва тўлиқ тушунилмаган фазовийликка мос равишда шакллантириш фақат соғлом фикрдир. Умид қиламанки, бу орқали сиёсат уни мавжуд давлат тузилмаларига ёки унинг концептуализациясига мослаштиришга уриниш ўрнига, атроф-муҳитнинг ўзига мос келадиган тарзда шакллантирилиши мумкин. Бу нафақат Булут ичида кўпроқ еркинлик беради, бу еса кўпроқ фаровонлик ва ижодкорликка олиб келади, балки виртуал муҳитда ҳимоя даражасини ҳам беради.

2.