Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Yoyiq atov va so‘z-gaplar

Bilib oling. Atov gaplar turli xildagi sodda va murakkab aniqlovchilar bilan bemalol kengayadi. Atov gap kengaygan harakat nomi birikmalari bilan ham ifodalanishi mumkin. So‘z-gaplarning kengayishi juda qiyin va o‘ta chegaralangan.

Ba’zan so‘z-gaplar takrorlanib qo‘llanadi:

Ergash tushunmadi:

-Nima-nima? - dedi ko‘zini katta ochib.

-Biror gap eshitdingizmi? – so‘radi Jo‘raxon.

-Yo‘q-yo‘q! (As.M.)

Sodda yig‘iq va sodda yoyiq gaplar

Ona tili (5-sinf)

Faqat kesimdan yoki ega va kesimdan iborat bo‘lgan gap yig‘iq gap hisoblanadi. Masalan: Kuz. Qara. Men keldim.

Kesimning boshqa bo‘laklar bilan kengayishidan hosil bo‘lgan gap yoyiq gap deyiladi. Masalan: Men uni ko‘rdim.

Ona tili (8-sinf)

Esga oling. Faqat ega va kesimdan iborat bo‘lgan gap sodda yig‘iq gap hisoblanadi.

Ega va kesimdan boshqa bo‘laklar bilan kengaygan gap sodda yoyiq gap deyiladi.

Bilib oling. Gapning kesimi yoki egasiga tobelanib, ularga ergashib keladigan bo‘laklar ikkinchi darajali bo‘laklardir. Ikkinchi darajali bo‘laklar uch turli. Bular aniqlovchi, to‘ldiruvchi va hollardir. Ular fe’l, ot, sifat, son, ravish, taqlid so‘zlar, olmoshlar bilan ifodalanishi mumkin. Aniqlovchi, to‘ldiruvchi, hollar gapni, uning ayrim bo‘laklarini kengaytirishga, aniqlashga xizmat qiladi. Gap tarkibida ikkinchi darajali bo‘laklardan birontasi ishtirok etsa, bunday gap yoyiq gap hisoblanadi.

Yoyiq gapni aniqlovchili, to‘ldiruvchili, holli so‘z birikmalariga ajratish:

Ozbekistonda 21- martda Navro‘z bayrami shod-xurramlik bilan nishonlanadi.

Namuna: 1) O‘zbekistonda nishonlanadi (h.b.) – O‘zbekistonda (qayerda?) nishonlanadi; 2) 21 – martda (a.b.) – 21-(nechanchi?) martda; 3) Navro‘z bayrami (a.b.) – Navro‘z (qanday?) bayram; 4) bayrami nishonlanadi (ega-kesim) – bayrami (nima?) nishonlanadi; 5) shod-xurramlik bilan nishonlanadi (h.b.) – shod-xurramlik bilan (qay tarzda?) nishonlanadi.