Buhoro oziқ –ovқat va engil sanoat tehnologiya instituti “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi yiғilishida muhokama қilindi va қўllanma sifatida institut uslubiy kengashi muhokamasiga tavsiya etildi

Davlat ekologik ekspertizasi, jamiyatning ekologik xavfsizligini ta`minlash huquqiy ta`minlashning alohida shakli. Ekologik ekspertiza to`g`risidagi qonunga binoan, smeta bahosi va tegishliligi, shuningdek, lisenziyalar va sertifikatlarning ekologik asoslaridan qat`iy nazar, O`zbekiston hududida amalga oshirilishi ko`zda tutilgan barcha reja va loyihalar davlat ekostik ekspertizasidan o`tkazilishi lozim. Bu ishni o`tkazilishining majburiyligi tamoyili falokatlar va tabiiy ofatlarning oldini olish va ularning oqibatlarini bartaraf etish bo`yicha kompleks chora-tadbirlar tizimining muhim elementi sifatida qaralishi kerak.

Ekologik sug`urta tizimi tabiiy falokatlar oqibatida fuqarolar sog`ligi yoki mulkiga yetadigan zararni qoplashni kafolatlashga yo`naltirilgan. Bundan tashqari, fuqarolar sog`ligi majburiy va ixtiyoriy sug`urta ob`yektidir. «Tabiatni muhofaza qilish to`g`risidagi qonun»ning 23-moddasiga ko`ra, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, shuningdek, fuqarolar, ularning mulklari va foydalari, ekologik, tabiiy ofatlardan, ixtiyoriy yoki majburiy ravishda davlat ekologik sug`urtasi bilan kafolatlanib qo`yiladi.

Fuqarolarning qulay atrof muhitga ega bo`lish huquqini ta`minlashning kompleks chora-tadbirlaridan biri sifatida meditsina xizmati samaradorligini oshirish maqsadga muvofiq bo`lishi uchun esa Ekologik xavfsizlikni ta`minlash borasidagi qonun va me`yorlarni, sanitariya-gigiena me`yorlarining amaldagi tizimini yanada takomillashtirmsh lozim.

Aholiga ekologik ta`lim-tarbiya berish fuqarolarning ekologik huquqini aniq ta`minlashning ishonchli kafolatlarini yaratishda muhim imkoniyatdir.

Fuqarolarning ekologik huquqi tegishli ekologik talab va qonunlarga rioya etish, atrof-muhitni muhofoza qilish bo`yicha huquqiy majburiyatlarni ijro etish hamda toza atrof muhitga ega bo`lish sub`yektiv huquqidan foydalanish kabi yo`llar bilan amalga oshiriladi.

Ekologik huquq ob`yektlari. O`zbekiston qonunshiligiga ko`ra, tabiatning huquqiy muhofaza ob`yekti tabiiy muhit, ya`ni tabiatdir.U ob`yektiv tarzda, insondan tashqarida mavjuddir, uning ongiga bog`lik emasdir. U inson yashaydigan makon, uning hayotining shart-sharoitlari va vositasidir. Xo`sh, ekologik huquq ob`yektlariga nimalar kiradi? Bularga yer usti va yer osti suvlari, atmosfera havosi, nodir va qimmatbaho mineral konlari, baliq xo`jaligi, o`rmonlarning qo`riqlanadigan mintaqalari, tarixiy-tabiiy va yodgorlik bog`lari, botanika va hayvonot bog`lari, o`simlik va hayvonot dunyosi, dendrariylar hamda O`zbekiston Respublikasi qonunlari va xalqaro shartnomalar bilan belgilab qo`yiladigan tartib asosidagi boshqa hududlar hamda alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kiradi.

Ushbu ob`yektlar o`zining mazmun-mohiyatiga ko`ra ikki turga bo`linadi: 1)tabiat resurslari; 2) tabiiy muhitning tarkibiy qismi.

Iste`mol manbai bo`lgan va inson tomonidan foydalaniladigan tabiat unsurlariga tabiat resurslari deyiladi.

Davlat milliy tabiat bog`lari tabiatni muhofaza qilish muassasalari bo`lib, ularning hududlari alohida ekologik, tarixiy va estetik qimmatga ega bo`lgan, madaniy maqsadlarda foydalanishga mo`ljallangan tabiat majmui.

Davlat tabiat yodgorliklari deb, ekologik, ilmiy, estetik, madaniy jihatdan noyob, o`rnini to`ldirib bulmas, qimmatli, kelib chiqishi tabiiy bo`lgan ob`yektlarga aytiladi.

O`z navbatida tabiiy resurslar ham ikki xil bo`ladi: tugaydigan va tugamaydigan. Tugaydigan tabiiy resurslar qayta tiklanmaydigan va tiklanadigan turlarga bo`linadi. Birinchisiga neftь ikkinchisiga torf qatlamini kiritish mumkin.

Tugamaydigan tabiiy resurslarga suv, iqlim, fazo kiradi. Biroq bu nisbiy baho. Atrofimiizdagi tabiiy muhitda bunga misollar ko`p. Masalan Orol, Amudaryo, Sirdaryo, Dneprning suvining kamayishi.