|
Mehnat muhofazasi, mehnat nizolari va ularni ko`rib chiqish tartibi. Barcha korxonalarda xavfsizlik va tozalik talablariga javob beradigan mehnat sharoitlari yaratilgan bo`lishi kerak. Bunday sharoitlarni yaratib berish ish beruvchining majburiyatiga kiradi.
Xodimlar texnika xavfsizligi , ishlab chiqarish sanitariyasi, yong`in chiqishdan saqlanish kabi qoidalar haqida yo`l-yo`riq berish hamda mehnatni muhofaza qilishning hamma talablariga rioya etilishini doimiy ravishda tekshirib borish vazifasi ish beruvshi zimmasiga yuklatiladi(215-modda). Mehnatni muhofaza qilish bo`yisha o`quvdan, yo`l-yo`riqdan o`tmagan va bilimlari tekshirilmagan xodimlarni ishga qo`yish taqiqlanadi.
Mehnat sharoiti noqulay ishlarda band bo`lgan xodimlar belgilangan me`yorlar bo`yicha:
- sut (unga tenglashtirilgan boshqa oziq-ovqat mahsulotlari);
- davolash-sog`lomlashtirish oziq-ovqatlari;
- gazli sho`r suv (issiq sexlarda ishlovchilar uchun);
- mahsus kiyim-bosh kiyim, maxsus poyabzal, boshqa shaxsiy gigiena va himoya vositalari bilan bepul ta`minlanadilar.
Sog`ligi holatiga ko`ra yengilroq yoki noqulay ishlab chiqarish omillarining ta`siridan xoli bo`lgan boshqa ishga o`tish-xodimning huquqlariga kiradi. Bunda xodim kamroq haq to`lanadigan ishga o`tkazilganda shunday ishga o`tkazilgan kundan boshlab ikki hafta davomida avvalgi o`rtacha oylik ish haqi olishi kerak(218-modda).
Xodim o`z hayoti yoki sog`ligiga tahdid solayotgan ishni bajarishni rad etish huquqiga ega.Ana shu davr mobaynida (zarur choralar ko`rilguniga qadar bo`lgan vaqt) hodimning o`rtacha ish haqi saqlanadi(219-modda).
Ish beruvchi ish o`rnida kasal bo`lib qolgan xodimlarga dastlabki tibbiy yordam ko`rsatishga qaratilgan choralar ko`rishi shart. Ish joyida og`rib qolgan xodimlarni davolash –sog`lomlashtirish muassasalariga olib borish, zarur hollarda, ish beruvchining hisobidan amalga oshiriladi.
Mehnat qonunchiligiga ko`ra xodimlar majburiy tibbiy ko`rikdan o`tishlari kerak. Xodimlar tibbiy ko`riklarlardan o`tishdan bosh tortishga haqli emaslar. Xodimda kasb kasalligi belgilari aniqlangan taqdirda ma`muriyat tibbiy xulosa asosida uning ixtisosini o`zgartirgunga qadar o`rtacha oylik ish haqi saqlangan holda boshqa ishga o`tkazishi lozim.
Mehnat nizolari-mehnat to`g`risidagi qonunlar va boshqa me`yoriy aktlar,jamoa shartnomasi va mehnat to`g`risidagi boshqa bitimlar, shuningdek mehnat shartnomasi kontrakt shartlarining qo`llanilishi yuzasidan xodimlar bilan ma`muriyat(ish beruvchi) o`rtasida yuzaga keladigan kelishmovchilik va ixtiloflardan iborat.
Mehnat sharoitlarining noqulayligi, mehnat shartlarining o`zgartirilishi, bekor qilinishi, xodimlarga qonunda nazarda tutilgan kafolatlarni bermaslik kabi qator ob`yektiv hamda sub`yektiv sabablarga ko`ra xodim va ish beruvchi o`rtasida o`zaro kelishmovchilik-mehnat nizosi yuzaga keladi.Agarda bu ixtilof tomonlarning o`zaro kelishuvi bilan bartaraf etilmasa, u holda bu nizo qonunda belgilangan huquqiy vositalar yordamida hal etiladi.
Mehnat nizolarini ko`rib hal etilishi usuliga ko`ra umumiy va maxsus mehnat nizolariga, mohiyatiga ko`ra mehnat shartlarini belgilash, o`zgartirish , bekor qilishga oid mehnat nizolari hamda mehnat shartlarini qo`llash bilan bog`liq mehnat nizolariga bo`linadi. Umumiy mehnat nizolari barcha xodimlarga oid nizolar bo`lib, umumiy tartibda nizoni ko`rib chiqish komissiyasi yoki sud yo`li bilan hal etiladi. Umumiy mehnat nizolari ikki bosqishda, mehnat nizolari komissiyalari va sud tomonidan ko`rib chiqiladi, xodim bevosita sudga bemalol murojaat etish huquqiga ega.
Mehnat nizolari komissiyasi korxona, muassasa, tashkilotning bevosita o`zida faoliyat olib boradi. Mazkur komissiya ish beruvchi va kasaba uyushmasi qo`mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi tomonidan tenglik asosida tuziladi(262-modda).
Mehnat nizosini hal qilishini so`rab murojaat etish muddatlari:
- ishga tiklash nizolari bo`yicha-xodimga u bilan mehnat shartnomasi bekor qilinganligi haqidagi buyruqning nusxasi berilgan kundan boshlab bir oy;
- xodim tomonidan ish beruvchiga yetkazilgan moddiy zararni to`lash haqidagi nizolar bo`yicha zarar etkazilganligi ushun ish beruvchiga ma`lum bo`lgan kundan boshlab bir yil;
- boshqa mehnat nizolari bo`yicha xodim o`z huquqi buzilganligini bilgan yoki bilishi lozim bo`lgan kundan boshlab uch oy.
Mehnat nizolari bo`yicha komissiya ariza berilganidan keyin o`n kun mobaynida mehnat nizosini ko`rib chiqishi va qaror qabul qilishi kerak. Mehnat nizolari komissiyasining qarori bu qaror ustidan shikoyat qilish uchun belgilangan o`n kunlik muddat o`tgandan keyin uch kun ishida ish beruvchi tomonidan bajarilishi kerak.
Ishga tiklanish bo`yicha da`vo arizasiga binoan xodim quyidagilarni talab qilishga haqli:
- bevosita o`zining ishga tiklanishi;
- majburiy progul uchun haq to`lashni;
- mazkur ma`naviy zararni qoplashni.
Ishga tiklash bo`yicha sud qarorini bajarish ish beruvchi tomonidan kechiktirilganda sud xodimga o`rtacha ish haqi to`lash haqida ajrim chiqarib beradi.
Xodimning sog`ligiga yetkazilgan zararni qoplashga doir nizolar bo`yicha sudga murojaat qilish uchun muddat belgilanmaydi.
Mehnat nizolari komissiyasi o`z majlisida guvohlarni chaqirtirish, mutaxassislarni, korxonada faoliyat ko`rsatayotgan ishlab chiqarish vakillarini taklif qilish huquqiga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
