Бухоро давлат университети ш. Р. Баротов, Л. Я. Олимов, О. Р. Авезов

Касбий танлов – меҳнат прогностик экспертизаси шакли бўлиб, одамнинг қайси касбга яроқлилиги ҳақида кафолат бериш билан боғлиқ жараён. Энг муҳими қайси касб унинг учун номақбул, зарарли эканлигидан огоҳлантиришдир. Касбий танлов натижалари касб-ҳунар билим юртларида ҳисобга олиниб ўқувчи қайси касб бўйича ўқиши ёки бошқа соҳага ишга ўтказилиши муҳокама қилинади.
Касб қобилияти вазиятга қараб ўзгариши мумкин. Шунинг учун зарур шароитлар яратиш, келгуси фаолият турини белгилаб олишга маслаҳат берилиши мумкин.
Профадаптация, унинг асоси ва моҳияти. Касб танлашга йўллашнинг ҳал қилувчи даври ўқувчини бирор касб ичига аста-секин кириб бориши, мослашуви босқичидир. Бунда ўқувчи шогирдликдан малакали ишчи даражаси сари такомиллашиб боради. Профадаптациянинг икки босқичи мавжуд: тайёргарлик ва бевосита касб эгаллаш босқичи. Тайёргарлик ўқув жараёнида умумтехника ва махсус фанларни ўрганади, айрим конкрет кўникмаларни ҳосил қилади. Бу биологик, ижтимоий-психологик адаптация кўринишига эга.
Корхонада бевосита ишлаб чиқаришда профадаптация ниҳоясига етказилади.
Профадаптацияни мувоффақиятли ниҳоясига етиши қуйидаги уч ҳолатга боғлиқ:

• 
  Коллеж ўқитувчилари ва усталарининг ўз соҳаларига қандай тайёрлашларига назарий ва амалий билим беришлари, кўникма ва малака ҳосил қилишлари, касбга қизиқиш уйғота олишлари;
  
• 
  Ишчилар ва мураббийлар ўртасидаги шахслараро муносабат шакли;
  
• 
  Ўқувчи бориб тушган меҳнат жамоасидаги ижтимоий психологик муҳит (синчков, меҳрибон, лоқайд, янги болага ишончсизлик билан қараш ва ҳоказо.)
  

Ижтимоий психологик адаптация жараёнида билиш, шахслараро муносабат, умумий мулоқот, ҳиссий-иродавий сифатларнинг намоён этилиши алоҳида аҳамият касб этади.
Новаторлик ва рационализаторлик хусусиятларини аниқлаш. Касбий адаптация малакали ишчи етишуви билан ниҳоясига етади. Бунда энг кўзга ташланадиган сифат ишчининг ижодий меҳнат қилишидир.