Бухоро давлат университети психология кафедраси

*
 
 
шахсий аниқ мақсадининг мавжудлиги;
 
*
 
шахсий қадр-қимматининг англаганлиги;
 
*
 
ўзгарувчан, қарама-қарши, мураккаб ҳолатларни тушуна олиш орқали 
уларни ҳал этиш маҳоратига эга эканлиги;
 
*
 
фавқулодда ва кутилмаган ҳолатларда юзага келган муаммоларни ҳал 
этиш бўйича қарорлар қабул қилиш ва уларни амалга ошира олиш сингари 
сифатларни намоён қилиш ташкилот фаолиятини самарали юритишга кенг 
имкониятлар очиб беради.
 
Ташкилий фаолиятни янада самарали уюштириш учун ундаги психологик 
ҳолатнинг ўрни ва роли ҳақида мулоҳаза юритиш жоиз. 
Тажриба шуни кўрсатмоқдаки, ташкилотнинг муваффақиятга эришуви 85 
фоиз унда фаолият кўрсатаётган кишиларнинг меҳнатга нисбатан хоҳишларига, 
шунингдек, уларнинг ўзаро муносабатлари ва муносиб маҳоратига боғлиқдир. 
Айнан мана шу холатлар психологияга алоқадор омиллар ҳисобланади. 
Бошқарувдаги асосий психологик принциплар ривожи тарихига назар 
соладиган бўлсак, ўзидан ўзи ривожланувчи бозор иқтисодиёти тизилмасининг 
уч тарихий даврини кузатиш мумкин: 
1) XIX асрнинг охиридан то 1935 йилларгача бўлган даврда асосий омил 
сифатида - моддий рағбатлантиришга жиддий эътибор қаратилди, шунингдек, 

---

- 42 - 
ташкилий тузилма, меҳнат ҳавфсизлиги, ҳодимлар уқуви ҳам диққат марказида 
туради. 
2) 1935 йилдан то 1960 йилларгача “инсоний муносабатлар доктринаси” 
(асосчиси Э.Мейо) жорий этила бошланди; унда биринчи ўринда аҳлоқий 
жиҳатидан рағбатлантирув қўйилади ва норасмий етакчиларнинг ролига катта 
эътибор берилади. 
3) 1960 йиллардан эътиборан стресс билан кураши меҳнат фаолияти 
ходимларни танлаш ва жой-жойга қўйиш омиллари ҳукм суради. 
Маълумки, бўйсунувчи ҳодим ўзини тўлиқ намоён қилиш учун шарт-
шароитлар яратишга киришади ва бунинг натижасида шахсий фаоллик кучаяди. 
Учала тарихий даврни бирлаштириб турувчи “инсонга ёмон муносабатда 
бўлиш - фойдали эмас” деган оддий прагматик ёндашувни ижтимоий 
психологияда мустаҳкам жой эгаллаганлигини кузатиш мумкин. 
Бугунги кундаги ташкилий ривожланиш моҳиятига тўхталиб ўтадиган 
бўлсак, у ҳолда ташкилий ривожланиш нима? деган саволни муаммо сифатида 
маҳокамага қўйилиши жуда мақсадга мувофиқдир.
Шунинг учун ташкилий ривожланиши - кишиларнинг камолатидир. Жаҳон 
психологияси маълумотларига қараганда, ташкилий ривожланиш қуйида 
келтириладиган беш босқичдан иборат бўлиб, унда муҳлитнинг ҳолати бевосита 
акс эттирилади.