Бухгалтерия ҳисоби ва солиқ

3. Мулкнинг сақланишини таъминлаш функцияси. Бу функция бухгалтерия ҳисоби тизимини такомиллаштириш ва унинг назорат функциясини кучайтириш билан чамбарчас боғлиқ. Шуни алоҳида таъкидлаш зарурки, ушбу функцияни амалга ошириш учун қуйидаги шарт-шароитлар зарур: жиҳозланган омборхона бинолари, назорат ва ўичаш асбоблари, ўлчагич идишлар ва бошқалар.
Инвентаризация ушбу функцияни амалга оширишнинг муҳим усули бўлиб, корхона мулкларининг сақланиши ва улар таркибида рўй берадиган ўзгаришларни аниқлашга имкон яратади. Уни амалга ошириш учун № 19-«Инвентаризацияни ташкил этиш ва ўтказиш» номли Бухгалтерия Ҳисоби Миллий Стандарти(БҲМС)дан фойдаланилади. Ушбу стандарт Ўзбекистон Республикаси «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонуннинг 11-моддасига мувофиқ ишлаб чиқилган.
4. Узвий алоқа функцияси. Бухгалтерия ҳисобининг узвий алоқа функцияси алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, бусиз бошқарув тизимининг фаолияти маъносини йўқотади. Кенг кўламда компютерлаштирилган шароитда фаолият кўрсатадиган тизимли бухгалтерия ҳисоби бошқарув ходимларини корхона ва ундаги бўлинмаларнинг маълум давр ичидаги фаолияти тўғрисида, хўжалик маблағлари, уларнинг вужудга келиш манбалари ва корхонанинг мажбуриятлари ҳақида, мол етказиб берувчилар, харидорлар, буюртмачилар, банклар, солиқ инспекцияси, инвесторлар ва бошқа хорижий ҳамкорлар билан ўзаро муносабатлар тўғрисида, молиявий натижаларни шакллантириш, фойданинг ишлатилиши ва жамғарилиши тўғрисида, мулкдорлар (аксиядорлар, пайчилар, таъсисчилар ва ҳ.к.) билан муносабатлар тўғрисида ҳақиқий маълумотлар билан таъминлайди.
Кўрсаткичларнинг ҳақиқий миқдорини акс эттирадиган бухгалтерия ахборотлари ёрдамида узвий алоқадан фойдаланган ҳолда бизнес режа кўрсаткичлари, стандартлар, норма ва нормативлар, сметалар бажарилиши, барча турдаги ресурслардан оқилона фойдаланиш устидан назорат ўрнатилади, ҳар хил камчиликлар бартараф этилади. Ишлаб чиқариш имкониятлари ва уларнинг сафарбар этилиш ҳамда ишлатилиш даражаси аниқланади.
5. Таҳлил функцияси хўжалик юритувчи субйектлар молия-хўжалик фаолиятини ва унинг натижаларини таҳлил қилишдан иборат. Ахборотдан фойдаланувчилар (ички ва ташқи) ҳисоб-иқтисодий ахборотларга асосан хўжалик юритувчи субйектнинг мулкий ҳолати, тўлов лаёқати, четдан капитал жалб қилиши, ички ва ташқи муносабатлари, фаолият самарадорлиги, ривожлантириш истиқболлари ва ҳоказолар тўғрисида зарур маълумотларни олишга интиладилар. Бошқарув мақсадлари учун ресурсларнинг барча турларидан фойдаланиш, ишлаб чиқариш ва реализация харажатлари; фойданинг шаклланиши, тақсимланиши ва ишлатилиши ҳамда шунга ўхшашлар таҳлил қилиниши лозим. Таҳлил жараёнида ҳақиқий кўрсаткичлар, режа, норматив, смета кўрсаткичлари билан таққосланиб, тафовут сабаблари аниқланади. Демак, оператив бошқарув, бошқарув қарорларини тайёрлаш, асослаш ва қабул қилиш ҳамда корхонанинг молия-хўжалик фаолиятини прогнозлашда бухгалтерия ҳисоби таҳлилий функциясининг аҳамияти беқиёсдир.