Бухгалтерия ҳисоби назарияси

6.1-расм. Ҳужжатларнинг туркумланиши 
Бухгалтерия 
ҳисобининг ҳужжатларини тузиш даврига қараб, 
бошланғич ёки бирламчи ва йиғма ҳужжатларга бўлиш мумкин. 
Корхонада содир этилган жараёнлар учун асос бўлган ва уни ўзида 
тузилган ҳужжатларга ҳисобдор шахснинг аванс ҳисоботи, ҳисоб - тўлов 
ведомости, касса кирим ва чиқим ордерлари, ҳисоботлар мисол бўлади. 

---

81 
Корхона бухгалтериясидаги счётларда тегишли маълумотларни акс 
эттиришда бошқа корхоналарда расмийлаштирилган ҳужжатлар ҳам асос 
бўлади. Уларга ҳисоб- китоб счётидан кўчирма, унга илова қилинган тўлов 
талаб- номалари, мол етказиб берувчи ташкилот юборган товар (маҳсулот) 
учун асос бўлувчи юк хати, юк квитанциялари ва бошқалар мисол бўлади. 
6.2-расм. Бухгалтерия ҳужжатларининг тайинланишига кўра 
туркумланиши 
Ҳужжатларда албатта, улардаги ёзувлар ҳақиқийлигини тасдиқлаш 
ҳуқуқига эга бўлган шахслар бўлиб, уларнинг сони, рўйхати корхона раҳбари 
томонидан тасдиқланади. Қимматбаҳо ва жуда камёб ҳисобланган моддий 
бойликлар берилиши расмийлаштириладиган ҳужжатларга имзо чекиш 
ҳуқуқига эга шахслар чегараланган бўлиши керак. 
Ҳужжатларда ўчириб ёзишлар бўлиши мумкин эмас, зарурат туғилиб 
қолганда эса тузатиш имзо ва сўз билан тасдиқлаб қўйилиши шарт. 
Ҳужжатларда бўяб ёзилиши, ноаниқ ёзувлар бўлишига йўл қўйилмаслиги 
керак. Айниқса, касса жараёнлари акс эттирилган ҳужжатларга тузатишлар 
киритиш мумкин эмас. 
Баъзи бухгалтерия ҳисоби ҳужжатлари қатъий ҳисобда туради. Қатъий 
ҳисобдаги ҳужжатлар бухгалтерия ҳисоби счётлар тизимининг балансдан 
ташқари счётларнинг 006 — «Қатъий ҳисобот варақлари» счётида ҳисобга 
олинади. Бу ҳужжатларга ҳисобдорлик асосида бериладиган — чипта 
дафтарчалари, гувоҳнома бланклари, дипломлар, чеклар, товарларни кузатиб 
борувчи ҳужжатлар, талон каби ҳужжатлар киради. Уларни сақлаш ва 
улардан фойдаланиш тартиби корхона томонидан белгиланади. 

---

82