“Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

2-мисол. 
Компания активдан фойдаланиш қийматини баҳоламоқда. Сўнги 
прогнозларга асосан келгуси 5 йилда қуйидагича пул оқимлари харакати 
аниқланди: 
йиллар 
Кирим 
Чиқим 
Соф пул оқими 
1 
200000 
140000 
60000 
2 
170000 
135000 
35000 
3 
150000 
130000 
20000 
4 
130000 
120000 
10000 
5 
100000 
95000 
5000 
Солиқ солишгача мақбул ставка 12 %. 
Қопланадиган қиймат (фойдаланиш қиймати)
60000х1/1,12+35000х1/1,12²+20000х1/1,12³+10000х1/1,124+50001/1,125=
1
04901 ш.б.
Келгуси пул оқимлари улар юзага келтириладиган валютада баҳоланади 
ва сўнгра ушбу валюта учун ўринли бўлган дисконт ставкаси орқали 
дисконтланади. Тадбиркорлик субъекти фойдаланишдаги қийматни ҳисоблаш 
санасидаги спот валюта курси орқали келтирилган қийматни бир валютадан 
бошқа валютага ўтказади. 
Дисконт ставкаси (ставкалари) солиқдан олдинги ставка (ставкалар) 
бўлиши лозим, қайсики қуйидагиларнинг жорий бозор баҳоланишларини акс 
еттиради:
(а) 
пулнинг вақтдаги қиймати; ва 

---

161 
(б) 
активга хос бўлган ва келгуси пул оқимларининг баҳоланиши 
тўғриланмаган хатарлар. 
Пулнинг вақтдаги қийматининг ва активга хос хатарларнинг жорий бозор 
баҳоланишларини акс еттирадиган ставка бу шундай фойдалиликки, қайсики 
инвесторлар томонидан талаб етилган бўлар еди, агарда улар тадбиркорлик 
субъекти томонидан активдан олиниши кутилган пул оқимларининг 
суммаларига, муддатига, хатар даражасига еквивалент бўлган пул оқимларини 
юзага келтириши мумкин бўлган инвестицияни танлаганда еди. Ушбу ставка 
ўхшаш активлар бўйича жорий бозор операцияларидан келиб чиқадиган ставка 
орқали ёки кўриб чиқилаётган активга нисбатан фойдаланиш потенциали ва 
хатарлари жиҳатидан ўхшаш бўлган ягона актив (ёки активлар портфелига) ега 
листинг қилинган тадбиркорлик субъекти капиталининг тортилган ўртача 
қиймати орқали баҳоланади. Бироқ, активнинг фойдаланишдаги қийматини 
баҳолашда қўлланилган дисконт ставка(лар)и келгуси пул оқимларининг 
баҳоланиши тўғриланмаган хатарларни акс еттирмаслиги лозим. Акс ҳолда, 
айрим фаразларнинг таъсири икки марта ҳисобга олинади. 
Қачонки активга хос ставка бевосита бозор маълумотлари асосида 
аниқлана олмаса, тадбиркорлик субъекти дисконт ставкасини баҳолашда 
ўриндошлардан фойдаланади. А-илова бундай ҳолатларда дисконт ставкасини 
баҳолаш бўйича қўшимча йўриқномани таъминлайди. 
Гудвиллдан ташқари алоҳида актив учун қадрсизланиш зарарларини тан 
олиш ва баҳолаш талабларини белгилайди. Пул маблағларини ҳосил қиладиган 
бирликлар ва гудвилл учун қадрсизланиш зарарларини тан олиш ва баҳолаш 
кўриб чиқилади. 
Фақатгина агарда активнинг қопланадиган қиймати унинг баланс 
қийматидан камроқ бўлса, активнинг баланс қиймати унинг қопланадиган 
қийматига қадар камайтирилиши лозим. Бундай камайиш қадрсизланиш бўйича 
зарардир.