Бухгалтерия ҳисоби фани бўйича маъруза матни 3-мавзу

Ҳар бир модда бўйича усулида товар-моддий заҳираларнинг ҳар бир номи (нави, маркаси, тури ва шу кабилар) бўйича, яъни ҳар моддаси таннархи ва реализация қилишнинг соф қиймати (бозор баҳоси) солиштирилади (таққосланади) ва ушбу икки қийматдан энг пасти ҳар бир модда бўйича молиявий ҳисоботга киритилади.
Асосий товар гуруҳлари усулида, товар-моддий заҳираларнинг таннархи ёки реализация қилишнинг соф қийматидан энг пасти, товар-моддий заҳираларнинг хар бир категорияси ёхуд гуруҳи бўйича умумий таннархи ва умумий бозор баҳосини солиштириш натижасида аниқланади ва ушбу икки қийматдан энг пасти ҳар бир модда бўйича молиявий ҳисоботга киритилади.
Заҳиралар умумий ҳажми усулида, барча заҳираларнинг умумий таннархи уларнинг умумий бозор баҳоси билан солиштирилади ва баҳолаш сифатида ушбу миқдорлардан энг кичиги танлаб олинади ва ушбу икки қийматдан энг пасти ҳар бир модда бўйича молиявий ҳисоботга киритилади.
Маҳсулот (ишлар, хизматлар) ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган хом ашё ва бошқа материаллар, агар улардан тайёрланган маҳсулот жорий қийматда сотилса, таннархдан паст қилиб арзонлаштирилмайди. Бироқ, агар материаллар нархининг тушиши муносабати билан тайёр маҳсулот нархи пасайтирилса, яъни ушбу материаллардан тайёрланган тайёр маҳсулотнинг таннархи мазкур тайёр маҳсулотни реализация қилишнинг соф қийматидан ошса, материаллар қиймати камайтирилади. Бунда, реализация қилишнинг соф қийматини баҳолашнинг энг ишончлиси бўлиб уларга ўхшаш материалларни сотиб олиш харажатлари ҳисобланади.
Товар-моддий захиралар таннархининг ушбу товар-моддий захираларни реализация қилишнинг соф қиймати суммасидан ошадиган суммаси, яъни қайта баҳолаш натижасида товар-моддий захираларнинг арзонлашиш суммаси у юзага келган ҳисобот даврининг харажатларига киритилади.
Ҳар бир кейинги даврда реализация қилишнинг соф қийматини янгидан қайта баҳолаш ўтказилиши мумкин. Иқтисодий ҳолатнинг ўзгарганлиги сабабли ташкилотга тегишли бўлган илгари қиймати пасайтирилган товар-моддий захиранинг реализация қилишнинг соф қиймати ошган ҳолда тегишли ҳисобдан чиқариш суммаси янги баланс қийматини қуйидаги икки қийматнинг энг камига қадар келтириш орқали тикланади (тиклаш дастлабки ҳисобдан чиқариш миқдорлари билан чекланган): таннарх ва қайта кўриб чиқилган реализация қилишнинг соф қиймати.