Chastotalarni kuchaytirish Chiziqli bo’lmagan zanjir tokining spektridan chastotali tashkil etuvchini ajratib olish jarayoni chastotalarni kuchaytirish deb ataladi. Uni amalga oshiruvchi qurilma chastota ko’paytirgichi deyiladi.
Tebrakishlar chastotasini ko’paytirish jarayonidan yuqori chastotali tebranishlarni hosil qilishda, ulash texnikasida va boshqa xollarda keng foydalani- ladi. Chastotalarni ko’paytirish jarayonining asosiy xususiyati shunchaki, unda chastotasi ta’sir etuvchi tebranish chastotasiga n marta karrali tebranish hosil bu- lishida chastotaning chetlashishi kuzatilmaydi. Chastotaning qiymatdan chetlashish kattaligi — nostabilligi zanjirga ta’sir etuvchi tebranish chastotasining nostabilligi bilan belgilanadi.
Chastota ko’paytirgichining ishlash jarayoni zanjirdagi chiziqli bo’lmagan elementning xususiyati va ta’sir etuvchi tebranishning amplitudasiga bogliq bo’ladi[10].
Xulosa Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, Sanoatda o’zgaruvchan tokdan foydalaniladi. O’zgaruvchan tok o’zgamas tokka nisbatan bir qancha afzalliklarga ega. Birinchidan, o’zgaruvchan tok ishlab chiqaradigan genertorlarning FIK ancha yuqori. Ikkinchidan, o’zgaruvchan tok kam isrof bo’ladi, bunfan tashqari o’zgaruvchan tok dvigatellari sodda tuzilgan.
Yo’nalishli va kattaligi ma’lum vaqt ichida o’zgarib turadigan tokka oralig’da (davriy) takrorlansa (o’zgarsa), unda davriy o’zgaruvchan tok deyiladi.
Barcha ishlab chiqariladigan mahsulotlar kabi elektr energiyasining ham sifat ko’rsatgichlari mavjud. O’zgaruvchan tokning sinusoidaligi mana shu sifatni aniqlovchi ko’rsatgichlardan biridir.
Elektr energiyasi boshqa turdagi energiyalarga qaraganda hech shubhasiz katta afzalliklarga aga. Uni simlar orqall deyarli energiya isrof qilmasdan uzoq masofalarga uzatish mumkin. Iste’molchilar o’rtasida taqsimlash qulay. Eng muhimi, bu engergiyani oddiygina qurilmalar yordamida energiyaning boshqa turlariga: mexanik energiyaga, ichki energiyaga (ismlaming isishi), yorug’lik energiyasiga va kabi energiyalarga aylantirish mumkun. O’zgaruvchan tokning o’zgarmas tokka nisbatan shunday afzalligi borki, uning kuchi va kuchlanishini deyarli energiya yo’qotmasdan juda keng chegaralarda va radiotexnik o’zgartirish (transformatsiyalash) mumkin. Ko’pgina elektrotexnik qurilmala uchun o’zgaruvchan tokni ana shunday o’zgartirish kerak bo’ladi. O’zgarmas tashkil etuvchi tok (kuchlanish)ni ajratib olish uchun nagruzka rezistoriga parallel qilib kondensator ulanishini ko’rdik. Lekin bu ko’p hollarda yoki yetarli bo’lmaydi, yoki butalay yaroqsiz bo’ladi. Shuning uchun o’zgarmas tashkil etuvchini ajratib olishda maxsus zanjirlar tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Ulaning vazifasi tok yoki kuchlanishning o’zgaruvchan tashkil etuvchilarini yutib qolishdan iborat. Lekin ular iloji boricha o’zgarmas tashkil etuvchi tok yoki kuchlanish miqdorini kamaytirmasligi kerak. Shuning uchun tekislovchi filtrlar asosan reaktiv qarshilikli elementlar - induktivlik g’altagi va kondensatorlarda yoziladi.
Ko’pchilik kuchlanish stabilizatorlari haqida eshitgan. Ammo stabilizator nima, hamma ham ishlamaydi. Ushbu materialda biz qayerdan qay tarzda uning ishlashi va printsipi mavjudligini aytamiz.
Endi har bir uyda yoki kvartirada kuchlanish tomchilariga sezgir bo’lgan juda ko’p import texnikasi. Bu birinchi navbatda kompyuterlar, muzlatgichlar, elektron isitish tizimlari, televizorlar, shuningdek boshqa elektr jihozlari. Bunday uskunalar uchun qo’shimcha himoya vositalarini o’rnatish tavsiya etiladi: kuchlanish stabilizatorlari.
Zanjirga ta’sir etuvchi signal amplitudasining biror bo’lagini kesib tashlash jarayoni amplitudalarni cheklash deb ataladi. Uni amalga oshiruvchi qurilma amplitude cheklagichi yoki chaklagich deb ataladi. Cheklagichda chiqish signalining shakli biror sathgacha kirish signali shakli bilan mos tushadi, keyin u o’zgarmas yoki kam o’zgaradigan bo’lib qoladi. Chiqish signalining kirish signali shakli bilan mos tushadigan bi’lagi cheklash chegarasi (ostonasi) yoki cheklash sathi balandligi deb ataladi.
Zanjirga tasir etuvchisignal amplitudasining biror qismini kesib tashlash jarayoni amplitudalarni cheklash deb ataladi. Uni amalga oshiruvchi qurilma amplituda cheklagichi yoki cheklagich deb ataladi.
