Bugungi kunda mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlarning keng ko‘lami ta’lim tizimi bilan bog‘liqligi hech kimga sir emas. Bunday islohot maktabgacha ta’lim-tarbiya tizimidan boshlandi

Ortda qolish emas, oldinda yurish kerak
Oʻzgarishlar yoʻlidagi islohotlarning yana bir muhim jihatiga toʻxtalib oʻtish joiz.
Yaxshi tushunamizki, tadqiqotlar universitetiga aylanish va uning samarali faoliyat yuritishi uchun zamonaviy, yuqori darajada tashkillashtirilgan innovatsion raqamli bazaga tayanish lozim boʻladi. Bu masalada ancha orqada qolganmiz. Koʻrib turganimizdek, dunyo allaqachon raqamli globallashuv davriga qadam bosdi, bu davr esa axborot, gʻoyalar hamda innovatsiyalar oqimi toʻxtamayotgani bilan ajralib turadi.
Ekspertlarning bashoratiga koʻra, 2021 — 2023-yillarga borib, jahon iqtisodiyotining 25 foizi raqamlashtirilgan texnologiyalarni joriy etishga oʻtadi. Bu jarayon esa davlat, biznes, taʼlim va umuman, jamiyat samarali faoliyat yuritishiga imkon yaratadi.
Bunday sharoitda istiqbolli taʼlim texnologiyalari, yangi axborot-kommunikatsiya vositalari, innovatsion pedagogik yechimlar va ijtimoiy texnologiyalardan keng foydalanayotgan smart-taʼlim tizimi bugungi kun talablariga, davlat hamda jamiyatning intilishlariga toʻla javob beradi. Misol uchun, Yevropada ushbu chaqiriqlarga javoban yagona Yevropa universiteti haqidagi gʻoya ilgari surilmoqda, toki u internet tarmogʻida smart-taʼlimning umumiy standartlari, bitim va texnologiyalari asosida hamkorlikdagi taʼlimiy faoliyatni olib borsin. Rossiya Federatsiyasida “20.35” Milliy texnologik tashabbus universiteti faoliyat yuritadi, u esa insonning raqamli iqtisodiyotdagi kasbiy rivojlanishini taʼminlaydi.
Jahon taʼlim hamjamiyatida shunga oʻxshagan misollar koʻp.
Jahon tendensiyalari sari
Axir biz shunday jahon tendensiyalaridan chetda qolishimiz mumkinmi? Albatta, yoʻq. Bugungi kunda institutimiz mintaqaviy va xalqaro darajadagi aniq loyihalar ustida ishlayapti, yangi raqamli taʼlim platformasini yaratish, infratuzilmada zamonaviy boʻlinmalar tashkil etish boʻyicha innovatsion yechimlar qabul qilmoqda. Shuningdek, koʻplab ilmiy hamda taʼlimiy tadbirlarda ishtirok etyapti.
Biz yangilanishu kashfiyotlar ostonasiga juda yaqin keldik. Maqsadni belgilab olganmiz va bizdan avvalgi ustozlar oʻz hayotini institutga, Vatanga bagʻishlagani singari fidoyilik talab etiladi shunda, albatta, maqsadga yetamiz.
Koʻpchilik bilmasa ham kerak: uzoq 1922-yilda Turkiston davlat universitetining gidrotexnika boʻlimini ilk bora 16 nafar suv tejash boʻyicha mutaxassis bitirib chiqqan. Demak, yaqin orada biz Toshkent irrigatsiya va qishloq xoʻjaligini mexanizatsiyalashtirish muhandislari institutining 100-yilligini nishonlaymiz. Ushbu shonli tarixning keyingi toʻrt yili jadal rivojlanish davri boʻldi. 2016-yilda oliy taʼlim dargohimiz qaytadan tiklandi. Institutimizda “Tempus”, “Erasmus” hamda “Erasmus+” xalqaro loyiha va tanlovlari, Yevroittifoqning “Susadisa” hamda “GIZ” loyihalari, Oʻzbekiston — Rossiya taʼlim forumining loyihalari toʻlaqonli amalga oshirilmoqda.
2022-yilda nishonlanadigan bir asrlik yubiley arafasida biz institut tarixidagi yangi yuz yillikka innovatsion yutuqlar bilan, yangi vazifalarni hal etishga qaratilgan saʼy-harakatlar bilan, yangi platformada rivojlanish va muvaffaqiyatlar bilan qadam qoʻymoqchimiz.

***************

So‘nggi vaqtlarda O‘zbekistonda uchinchi Renessans atamasi kun tartibiga chiqqan. Xo‘sh, bu qanday amalga oshiriladi? Mamlakatda birinchi va ikkinchi Renessans qachon bo‘lgandi? Prezident Shavkat Mirziyoyev 1 oktyabr – O‘qituvchi va murabbiylar kuniga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi nutqida bunga aniqlik kiritdi. 
“Biz keng ko‘lamli demokratik o‘zgarishlar, jumladan, ta’lim islohotlari orqali O‘zbekistonda yangi Uyg‘onish davri, ya’ni Uchinchi Renessans poydevorini yaratishni o‘zimizga asosiy maqsad qilib belgiladik. Bu haqda gapirar ekanmiz, avvalo, uchinchi Renessansning mazmun-mohiyatini har birimiz, butun jamiyatimiz chuqur anglab olishi kerak.
Tarixga nazar solsak, Buyuk ipak yo‘lining chorrahasida joylashgan ona zaminimiz azaldan yuksak sivilizatsiya va madaniyat o‘choqlaridan biri bo‘lganini ko‘ramiz. Xalqimizning boy ilmiy-madaniy merosi, toshga muhrlangan qadimiy yozuvlar, bebaho me’moriy obidalar, nodir qo‘lyozmalar, turli osori atiqalar davlatchilik tariximizning uch ming yillik teran ildizlaridan dalolat beradi”, deydi Shavkat Mirziyoyev. 
Davlat rahbari so‘zi davom etarkan, buyuk yunon olimi Aristotelning “Vatan taqdirini yoshlar tarbiyasi hal qiladi”, degan so‘zlarini keltiradi. 
“Men yuqorida Aristotelning fikrlarini bejiz eslamadim. Hammangizga yaxshi ma’lum, antik davrda Yunonistonda yongan ilm mash’alasi to‘qqizinchi – o‘n ikkinchi asrlarda Markaziy Osiyo hududida qayta porladi. Bu davrda yurtimiz hududida birinchi Renessans yuzaga keldi va u butun dunyo tan oladigan mashhur daholarni yetishtirib berdi. Xususan, Muhammad Xorazmiy, Ahmad Farg‘oniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Mahmud Zamahshariy singari o‘nlab buyuk allomalarimizning jahonshumul ilmiy-ijodiy kashfiyotlari umumbashariyat taraqqiyoti rivojiga beqiyos ta’sir ko‘rsatdi.
“Islom madaniyatining oltin asri” deb e’tirof etiladigan bu davrda ona zaminimizdan yetishib chiqqan Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy, Burhoniddin Marg‘inoniy, Abul Mu’in Nasafiy kabi ulug‘ ulamolar butun musulmon olamining faxru iftixori va cheksiz g‘ururi hisoblanadi.
O‘n beshinchi asrda Sohibqiron Amir Temur bobomiz asos solgan va uning munosib avlodlari davom ettirgan muhtasham saltanat, yurtimizda ikkinchi Uyg‘onish, ya’ni ikkinchi Renessans davrini boshlab berdi. Bu davrda Qozizoda Rumiy, Mirzo Ulug‘bek, G‘iyosiddin Koshiy, Ali Qushchi singari benazir olimlar, Lutfiy, Sakkokiy, Hofiz Xorazmiy, Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Bobur Mirzo kabi mumtoz shoir va mutafakkirlar maydonga chiqdi. Sharafiddin Ali Yazdiy, Mirxond, Xondamir kabi tarixchilar, Mahmud Muzahhib, Kamoliddin Behzod singari musavvirlar, ko‘plab xattot va sozandalar, musiqashunos va me’morlarning shuhrati dunyoga yoyildi.
Donishmand xalqimiz har ikki Renessans davrida jahonning eng ilg‘or, taraqqiy etgan xalqlari qatorida bo‘lgani barchamizga ulkan g‘urur va iftixor bag‘ishlaydi”, deydi Prezident. 
*******************
Bugungi kunda mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlarning keng ko‘lami ta’lim tizimi bilan bog‘liqligi hech kimga sir emas. Bunday islohot maktabgacha ta’lim-tarbiya tizimidan boshlandi. Maktabgacha ta’lim muassasalarida tarbiyachilar tayyorlashning mexanizmi yangi pog‘onaga ko‘tirildi. Bu borada qisqa fursatda keng ko‘lamli natijalarga erishildi.
Bundan tashqari aytishimiz mumkin bo‘lgan islohotlardan biri shuki, 11 yillik maktab ta’limiga qaytilishi bolalarimizning ta’lim olish sifati va tarbiyasini yanada ko‘tarish imkonini berdi. Umumiy o‘rta ta’limdagi o‘zgarishlar ham jadallik bilan ketmoqda. Oliy ta’lim muassasalarida o‘qitish tizimi rivojlangan xorijiy davlatlarnng ilg‘or tajribalari asosida qayta tashkil etilmoqda. Milliy ta’zim tizimini isloh qilish yorqin kelajak sari zafarli qadamlardan biri hisoblanadi, albatta.
Muhtaram Prezidentimiz SH.M.Mirziyoyevning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 75-sessiyasida so‘zlagan nutqida Yoshlar huquqlari bo‘yicha xalqaro konvensiyasini qabul qilishga oid O‘zbekiston tashabbusiga yana bir bor jahon hamjamiyatining e’tiborini qaratganliklari tahsinga loyiq. O‘zbekiston Respublikasi tomonidan ta’lim tizimini isloh qilinayotganligini, bu borada yoshlarga oid davlat siyosatining roli va ahamiyatini xalqaro miqyosda namoyon qilish imkonini beradi.
Davlatimiz rahbari aytganlaridek, “Yoshlar huquqi deganda, biz, birinchi navbatda, ularning tinch va sog‘lom yashash hamda ta’lim olishga bo‘lgan to‘laqonli huquqini tushunamiz. Shu bois, unib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizning barkamol bo‘lib voyaga yetishi, sifatli va mukammal ta’lim olishini ta’minlash biz uchun hamisha ustuvor vazifa hisoblanadi”.
Hozirgi pandemiya davrida ko‘pgina davlatlarda iqtisodiy nochorlik kuzatilayotgan bo‘lsada, lekin O‘zbekiston Respublikasida ta’limga bo‘lgan e’tibor va uni rivojlantirish harakatlari yanada jadal tus olmoqda. Bunday harakatlardan jahon hamjamiyati ham lol qolmoqda. Jumladan, mazkur uquv yili boshlanishida qariyb 650 ming nafar 1-sinf o‘quvchisiga Prezident sovg‘alari sifatida 72 milliard so‘mlik o‘quv qurollari topshirildi. Shuningdek, moddiy yordam va ko‘makka muhtoj, boquvchisini yo‘qotgan oilalarning farzandlari va nogironligi bo‘lgan bolalarga qishki kiyim-bosh to‘plamlari, maktab formasi va o‘quv qurollaridan iborat 426 milliard so‘mlik moddiy ko‘mak berildi. Ayni vaqtda, bugungi vaziyatdan kelib chiqqan holda, o‘quvchi va pedagoglarning salomatligini asrash maqsadida maktablarni zarur tibbiy va antiseptik vositalar bilan ta’minlash uchun Inqirozga qarshi kurash jamg‘armasidan 17 milliard so‘m mablag‘ ajratildi. Keyingi vaqtda mamlakatimizda maktab ta’limi umummilliy harakatga aylanib, soha rivojida yangi davr boshlanganidan xabardormiz. Ana shu harakatning amaliy ifodasi sifatida so‘nggi ikki yilda 556 milliard so‘m mablag‘ hisobidan 77 ta yangi maktab qurildi. 1 ming 930 ta maktabda qayta qurish va ta’mirlash ishlari bajarildi. Shu bilan birga, xususiy ta’lim tizimiga keng yo‘l ochilmoqda. Bu borada lisenziya olish tartibi soddalashtirildi. O‘tgan uch yil davomida ularning soni 6 marta oshib, 140 taga yetgani diqqatga sazovordir. Matematika hamda kimyo-biologiya fanlarini rivojlantirish bo‘yicha qarorlar qabul qilindi. Ularga asosan har bir tuman va shaharda ana shu fanlarga ixtisoslashgan maktablar bosqichma-bosqich tashkil etiladi. Shu yilning o‘zida matematika yo‘nalishida 56 ta, kimyo-biologiya yo‘nalishida 27 ta maktab tashkil etilgani bu ishlarning boshlanishidir. Pandemiya davrida bunday chora-tadbirlarni amalga oshirish qahramonona harakat, desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Uchinchi Renessans masalasiga to‘xtaladigan bo‘lsak, strategik vazifa singari milliy g‘oya darajasiga ko‘tarilmoqda. Bog‘cha tarbiyachisi, maktab muallimi, professor-o‘qituvchilar va ilmiy-ijodiy ziyolilarimizni esa yangi Uyg‘onish davrining to‘rt tayanch ustuni deb baholadilar, Prezidentimiz SH.M.Mirziyoyev. Shu munosabat bilan ham ta’lim tizimi tarixida birinchi marotaba 14 nafar sinf rahbari davlatimizning orden va medallari bilan taqdirlandi. O‘qituvchilarning huquqlari davlat himoyasida bo‘lishini, ularning kasbiy faoliyatiga noqonuniy aralashuv, boshqa ishlarga jalb qilish javobgarlikka sabab bo‘lishi masalasiga qat’iy to‘xtalib o‘tildi. Ta’bir joiz bo‘lsa aytish mumkinki, o‘qituvchi-professorlarga bo‘lgan e’tibor – yorqin kelajakka bo‘lgan e’tibor deb ta’riflash mumkin.
So‘nggi 4 yilda mamlakatimizda 47 ta yangi oliy ta’lim muassasasi, jumladan, xorijiy universitetlarning filiallari tashkil etilib, oliy o‘quv yurtlarining soni 125 taga yetdi. Professor-o‘qituvchilarning xorijdagi oliy ta’lim hamda ilmiy-tadqiqot maskanlarida malaka oshirishi va stajirovka o‘tashini ta’minlaydigan mexanizm yaratildi. Ularning oylik ish haqi miqdori 2018 yilga nisbatan o‘rtacha 2,5 barobar oshirildi. Bu yildan boshlab 10 ta oliy ta’lim muassasasi o‘zini o‘zi moliyalashtirish tizimiga o‘tkazildi. Shu jumladan, Toshkent davlat yuridik universiteti ham o‘zini o‘zi moliyalashtiradigan tizim asosida faoliyat ko‘rsatmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-5847-sonli Farmonida belgilab qo‘yilgan chora-tadbirlarni amalga oshirishda Toshkent davlat yuridik universiteti jonbozlik ko‘rsatmoqda, deb aytish mumkin. Universitetimiz xalqaro oliy ta’lim makoniga qo‘shila boshladi. Jumladan:
— Xalqaro (IAU) va Yevropa (EUA) universitetlar assosiasiyalari, Xalqaro (IALS) va Yevropa (ELFA) yuridik maktablari assosiasiyalari, Observatory Magna Charta Universitatum kabi nufuzli tashkilotlarga a’zolikka qabul qilindi;
— O‘quv reja va dasturlari eng ilg‘or xorijiy tajriba asosida tubdan qayta ishlandi, o‘qitishning zamonaviy uslublari keng joriy etilmoqda. O‘quv jarayonini to‘la raqamlashtirish va zamonaviylashtirishga qaratilgan “Elektron universitet” (E-University) tizimi ishga tushirildi;
— Xorijiy hamkorlar bilan “ikki tomonlama diplom” (double degree) taqdim etishni nazarda tutuvchi qo‘shma ta’lim dasturlari joriy etilmoqda;
— Universitet ilmiy salohiyati 38 foizga yetib, professor-o‘qituvchilarimiz tomonidan nufuzli Scopus xalqaro ilmiy bazasiga kiritilgan jurnallarda 70 dan ortiq maqolalar chop etildi.
Yurtboshimiz tomonidan e’tirof etilgan Uchinchi Renessans poydevorini yaratishda Biz – uqituvchi-professorlar Hukumatimiz tomonidan, Universitetimiz rahbariyati tomonidan yaratilgan imkoniyatlardan foydalangan holda bor kuch-g‘ayratimizni safarbar etamiz.
Sarbon Uralov Sardorovich,
Toshkent davlat yuridik universiteti
 Jinoyat-prosessual huquqi kafedrasi o‘qituvchisi


7777777777777777777