Bugungi kunda kо‘plab rivojlangan va jahon iqtisodiyotida yetakchi о‘rin

---

Kirish 
Bugungi kunda kо‘plab rivojlangan va jahon iqtisodiyotida yetakchi о‘rin 
tutadigan mamlakatlar tajribasi shuni sо‘zsiz isbotlab bermoqdaki, raqobatdoshlikka 
erishish va dunyo bozorlariga chiqish, birinchi navbatda, iqtisodiyotni izchil isloh 
etish, tarkibiy jihatdan о‘zgartirish va diversifikatsiya qilishni chuqurlashtirish, 
yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi korxona va ishlab chiqarish 
tarmoqlarining jadal rivojlanishini ta’minlash, faoliyat kо‘rsatayotgan quvvatlarni 
modernizatsiya qilish va texnik yangilash jarayonlarini tezlashtirish hisobidan 
amalga oshirilishi mumkin.Buning negizlaridan biri ishlab chiqarish korxonalarida 
ketayotgan texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va mavjud bo’lgan 
avtomlashtirish tizimlarini shakllantirish muhim ahamiyatga egadir. Jadal texnika 
taraqqiyoti tufayli “yangi” ishlab chiqarish ma’lum davrdan so’ng “eskiradi” va 
yangilanishni talab qiladi, shu juladan amaldagi avtomatlashtirish tizimlari va 
vositalarni yanada zamonaviy hamda takomillashganlari bilan almashtirishni talab 
qiladi. Amaldagi ishlab chiqarish korxonalaridagi avtomatlashtirish tizimlarini 
takomillashtirishda, shuningdek, texnologiya va jihozlarni modernizatsiyalashda 
mustaqil iqtisodiy baxolashlar bo’lishi mumkin.
Qishloq xo’jaligi uchun zarur bo’lgan mineral o’g’itlar jumladan Ammiak 
selitrasi ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirish va uni modernizatsiya qilish 
haqida so’z yuritishdan avval xomashyoning qanday tayyorlanishi haqida to’xtalib 
o’tsak. 
Azotli о‘g‘itlar ishlab chiqarish yо‘lga qо‘yilguncha faqatgina Chili selitrasi 
— NaNOz qishloq xо‘jaligida о‘simliklar uchun mineral ozuqa sifatida ishlatib 
kelingan. 
Xozirgi paytda kimyo sanoati korxonalarida turli xildagi azotli о‘g‘itlar ishlab 
chiqarilmokda. 
Azotli о‘g‘itlarning asosiy turlari: ammiakli (ammiak), ammoniyli (ammoniy 
tuzlari — fosfat, sulfat, xlorid va boshqalar), ammoniy nitratli, nitratli (nitrat 

---

kislotaning kalsiyli, kaliyli, natriyli selitralari) va amidli (karbamid — (NN
2
)
2
SO, 
kalsiy sianamid — Sa(SN)
2 
va boshqalar) о‘g‘itlar xisoblanadi. 
Bundan tashqari bu tuzlar asosida aralash va murakkab о‘g‘itlar, suyuq azotli 
о‘g‘itlar — ammiak va ammiakli suv, aminlar va boshqa tuzlarning suvli eritmalari 
ishlatiladi. 
Ushbu bobda ozuqa sifatida faqatgina bir komionentli — azotli о‘g‘itlar 
xaqida sо‘z yuritiladi. 
Ammmoniyli va nitratli tuzlarning kо‘pchiligi hamda karbamid suvda yaxshi 
eriydi. Ulardagi azot о‘simliklarga yaxshi о‘zlashadi (ayniqsa, N0
3
-
ning tuproqda 
xarakatchanligi yuqori bо‘ladi). 
Ammoniyli о‘g‘itlar uchun xom ashyo sifatida ammiak, nitratli о‘g‘itlar 
uchun esa nitrat kislotasidan foydalaniladi. Ular esa atmosferadagi bexisob 
miqdordagi azotdan olinadi.