3-jadval. O‘zbekiston suv havzalaridagi asosiy ov ahamiyatiga ega baliqlar
ro‘yxati.
№
|
Baliq turi
|
Baliqning ilmiy nomlanishi
|
1
|
Zog‘ora (sazan)
|
Cyprinus carpio
|
2
|
Oq sla
|
Stizostedion lucioperca
|
3
|
Sharq oqchasi
|
Abramis brama orientalis
|
4
|
Laqqa
|
Silurus glanis
|
5
|
Kumush tobonbaliq
|
Carassius auratus gibelio
|
6
|
Oq amur
|
Ctenopharyngodon idella
|
7
|
Oq do‘ngpeshona
|
Hypophthalmichthys molitrix
|
8
|
Ilonbosh
|
Channa argus
|
Iqlimlashtirish - tirik organizmlarning (inson, hayvon, o‘simlik) geografik jihatdan o‘zgargan yashash sharoitiga (asosan iqlim sharoitiga) moslashishi. Iqlimlashtirish jarayoni odatda uchta fazadan iborat bo‘ladi – bular: introduksiya; yangi sharoitga moslashuv va yangi ekologik nishani egallash; tabiiylashish. Qadimda odamlar o‘zlari bilan ongsiz ravishda turli o‘simliklarning urug‘larini va uy hayvonlarini bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirib keltirganlar. Bu jarayon uzoq vaqtlargacha stixiyali tarzda sodir bo‘lib kelgan. Biologik va ayniqsa ekologik bilimlar to‘plana borgan sari o‘simlik va hayvonlarni iqlimlashtirish ishlariga ilmiy tarzda yondashish yuzaga kela boshladi.
Iqlimlashtirish deyilganda organizmlarning o‘z areallaridan tashqaridagi yangi yashash muhitiga moslashishi tushuniladi. Introduksiya – bu inson tomonidan organizmlarning yangi suv havzasiga olib o‘tilishidir va bunda ushbu jarayonning natijasi e’tiborga olinadi. Iqlimlashtirish faqat introduksiya qilingan individlarning yashab qolishi va ko‘payishi bilangina xarakterlanmaydi, balki kelgusi avlodlarning normal rivojlanishi ya’ni turning naturallashishi bilan ham xarakterlanadi. Iqlimlashtirilayotgan ob’ektning introduksiyadan to naturallashishgacha bo‘lgan davri inkubatsiya, moslashish va flyuktuatsiya kabi fazalardan iborat bo‘ladi.
O‘zbekistondagi suv resurslarining xalq xo‘jaligidagi ahamiyatini baholash ancha qiyin. Dehqonchilikda suv resurslaridan irrigatsion maqsadlarda samarali foydalanish uchun birinchi navbatda regiondagi suv havzalarini ratsional va kompleks tarzda ekspluatatsiya qilish nazarda tutiladi. So‘nggi o‘n yilliklarda respublikamizdagi mavjud suv resurslaridan kompleks foydalanish muammolarini hal qilish uchun asosiy e’tibor irrigatsiya maqsadlariga qaratildi va bu boshqa sohalarga ma’lum darajada salbiy ta’sir qila boshladi, xususan baliqchilik sohasiga ham. Antropogen omilning regiondagi suv havzalariga ko‘p tomonlama kuchli ta’siri kuzatilmoqdaki, bu o‘z navbatida ushbu o‘ziga xos ekosistemalarda yashovchi gidrobiontlarning hayotiga o‘z ta’sirini o‘tkazib kelmoqda. Deyarli barcha suv havzalari ma’lum darajada inson tomonidan boshqarilib kelinmoqda. Ayniqsa tog‘ oldi va tekislik joylardagi suv havzalari intensiv tarzda qishloq xo‘jaligida hamda ishlab chiqarishning turli sohalarida foydalanib kelinmoqda. Natijada suv havzalari qishloq xo‘jaligi va ishlab chiqarish korxonalari chiqindilari bilan ifloslanmoqda, ularning gidrologik va gidroximik holati hamda trofikasi buzilmoqda. Bularning barchasi suv havzalarining biologik holatini yomonlashuviga olib kelmoqda hamda ularning baliqchilikdagi ahamiyatini pasaytirib yubormoqda.
Baliqchilik iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik turlarga bo‘lingan.
Iqtisodiy maqsad. Ishlab chiqaruvchilar foydasini oshirish; eksportdan daromad olish;
Ijtimoiy maqsad. Kam ta’minlangan oilalar turmush darajasini oshirish va oziq-ovqat taqchilligi muammolarini bartaraf etish; qishloq xududlarida iqtisodiy imkoniyatlarni va bandlikni oshirish, aholining daromadini ko‘paytirish.
Ekologik maqsad. yer, suv va genetik resurslarni qo‘riqlash, qo‘llab - quvvatlash va samaradorlikni oshirish.
Do'stlaringiz bilan baham: |