Bug’ va gaz qurilmalari

11 – Mavzu. BUG’ TURBINALARining KondensaTSION qURILMALARI
Reja:

1. Kondensatorlar

2. Kondensatsion qurilmaning ish tartibi

3. Havo so’ruvchi qurilmalar
Adabiyotlar: 1,2,3,4,6,10.
Tayanch iboralar: Turbina kondensatori, kondensator patrubkasi, kondensator quvurlari, ejeksion moslamalar.
1. Kondensatorlar

Kondensator deb, bug’ni suv holatiga o’tkazadigan maxsus yopiq holatdagi qurilmaga aytiladi. Bug’ning suv holatiga o’tishi kondensatsiya jarayoni deb ataladi. Bug’ turbinasining past bosimli tsilindrida kengaygan bug’ ishini bajarib bo’lgach, kondensatorga o’tadi. Bug’ kondensatordagi sovuq quvurlarga o’z issiqligini berib kondensatga aylanishi natijasida uning solishtirma hajmi keskin kamayadi va vakuum hosil bo’ladi.

Kondensatorga sovituvchi suv sarfi qanchalik katta bo’lsa, kondensatordagi quvurlar harorati shunchalik past bo’ladi va vakuum shunchalik chuqur bo’ladi. Kondensator tsilindrsimon kameraga ega bo’lib, bu kameraga quvurlar joylashtirilgan (27rasm).

Kondensator qo’llanilishi: ular turbinaning quvvatiga qarab tanlanadi. Kondensatordagi bosim atmosfera bosimidan kichik bo’lganligi sababli bug’ turbinasining oxirgi pog’onasida, ya’ni past bosimli tsilindrda kengaygan bug’ chiqish quvurchasi 1 orqali kondensatorga o’tadi. Kondensator 2 sig’imi qismiga o’tishda bug’ tarkibidagi kislorod aralashmasi ejektor 5 orqali atmosferaga chiqariladi.



27rasm. Kondensatorning ko’ndalang kesimi:

1kondensator korpusi; 2quvur doskalari; 3kondensator quvurlari; 4 va 5suv kameralari; 6sovituvchi suv kirish quvuri; 7sovituvchi suv chiqishi; 8kondensator kirish quvuri; 9kondensat yiqqich; 10havo so’rish quvurchasi.

Kondensatorda suv yuzali sovitish quvuri 3 orqali bug’ni sovitadi. Quvur ichida ta’minot suvi yuzasida suv bug’i yuradi 7. Bug’-havo aralashmasini tinimsiz korpusdan chiqarib turiladi 4. Kondensat nasosi orqali kondensat zaxira idishidan kondensatni past bosimli qizdirgichga uzatadi. Kondensatorda sovituvchi suv kondensatsiya qilinshi vaqtida T_sov1 dan T_sov2 gacha o’zgaradi. Issiqlik almashgichda takrorlanmas harorat o’zgarishi kondensatsiya natijasida yuzaga keladi:

T_k = T_sov2 + t.

Kondensator issiqlik balansi:

D_k (i_k  i_k^’ ) = D_suvS_suv(T_sov1 T_sov2).

Sovituvchi suvni qizdirish va bug’ni kondensatsiya qilish formulasi:

T_k = T_sov1+D_k (i_k–i_k^’ )/( D_suvS_suV)+t = T_sov1 + (i_k–i_k^’ ) / S_sov m)+t

bu yerda: D_k–kondensatordagi bug’ sarfi; kg/s;

D_suv – sovituvchi suvning sarfi, kg/s;

i_k–i_k^’–turbinadan keyingi kondensatning entalpiyasi kJ/kg.

T_sov1 va T_sov2–haroratlar oralig’idagi sovituvchi suvnig o’rtacha issiqlik sig’imi kJ/(kgºK).

m=D_suv/D_k sovitish karraligi kondensatordagi harorat va bosim sovituvchi suv sovitish karraligiga va kondensatorga oldingi bog’ning namligiga bog’liq farq i_k–i_k, bu esa issiqlik tushishi t bo’lib qabul kilinadi. 3–5k (ba’zida 10 K) gacha. T­_k birligini baholash uchun bog’lanish issiqligini 3–5 kPa deb qabul qilinadi va 2430 kJ/kg ga teng bo’ladi. Kondensatordan oldingi bug’ning namligi 9 %. Bunda i_k–i_k=2210 kJ/kg, sovituvchi suv issiqlik sig’imi S_suv=4,178 kj (kgK)

T_k= (T_sov1+ 529)/m + t.

m zamonaviy elektr stantsiyalarida 80 marta sovitish karraligiga teng. Odatda, sovitish karraligi 50–60 marta deb chegaralanadi.

Turbinada ishlatilgan bug’ning entalpiyasi qanchalik kichik bo’lsa, f.i.k.i shuncha yuqori bo’ladi. SHuning uchun turbinaning yuqori vakuum holatida ishlashi iqtisodiy samara beradi. Chiqish quvurchasida maxsus sovitgichlar, ya’ni kondensatorlar qo’llaniladi. Bug’ turbinasi qurilmasida yuzaviy suvli, havoli va aralashtiruvchi kondensatorlar qo’llaniladi. Yuqori quvvatli bug’ turbinalarida asosan yuzali suvli kondensatorlar qo’llaniladi. Bu turdagi kondensatorlarda qozonga yuboriladigan kondensatning parametrlari yuqori bo’lib saqlanib turadi. Havo bilan ishlovchi kondensatorlarda issiqlik o’zgarishi koeffitsiyenti past va ular katta maydonni egallaydi. Bu turdagi kondensatorlar elektropoezdlarda va suv ta’minoti yo’q hududlarda ishlatiladi. Aralashtiruvchi kondensatorlarda aralashtiruvchi suvga tayyor kondensatni qo’shilib yo’qolishi natijasida, bu turdagi kondensatorlar zamonaviy stantsiyalarda ishlatilmaydi.

Ishlatilgan bug’ turbinadan kondensatorlarga kelib tushadi va kondensator sovuq suv quvurlariga uriladi, kondensatsiyalanadi va sovuq suv bilan kondensatsiyalanishi natijasida nisbiy hajmi kamayadi va vakuum hosil bo’ladi, sovituvchi sirtning harorati qancha kichik bo’lsa, shuncha yuqori vakuum kondensatorda hosil bo’ladi. Zichlik mustahkam (germetik) bo’lishi kerak, chunki vakuum tizimsining ozroq buzilishi ham tashqari havo so’rib olinishiga va foydali ish koeffitsiyenti tushishiga olib keladi. Bu esa kondensat sifatini buzadi. SHuning uchun kondensatorlar tanlanganda turbina ish rejimiga va bosimiga qaraladi. Hozirgi paytda kondensatorlarning ko’plab turlari ishlab chiqarilmoqda. Ular suv aylanishi sxemasiga qarab bir, ikki, uch va to’rt yo’nalishli kondensatorlarga bo’linadi. Ikki yo’nalishli kondensatorlarda aylanuvchi suv o’z yo’nalishini ikkala kamerada ham o’zgartiradi.

Kondensatorlar konstruktsiyasiga ko’ra yaxlit va ikki yo’lakli turda ishlab chiqariladi. Ikki yo’lakli kondensatorlarda bo’ylama to’siqlardan tashqari, suv kamerasida vertikal to’siq ham o’rnatiladi. Bu to’siqlar sovituvchi suvni ikkita alohida oqimga ajratadi. Bu turdagi kondensatorlarni tozalash ishlarini olib borish qulay.