Budjet hisobi

s u m m a s ig a q a n d a y b ux g a lte riy a provodkasi tuziladi?
9 . Bu djet m ablag'larini bosh tas a rru f qiluvchilarning « B u d je t bo'yicha 
x a ra ja tla r sm etalarining ijrosi to‘g ‘risida»gi c h o ra k hiso bo tlariga a s o s a n  
hisobot choragidagi k a ssa xara ja tla ri s u m m a s ig a q a n d a y b uxgalteriya 
p ro vo dkasi tuziladi?
1 0 . Bu djet m ablag'larini bosh ta s a rru f qiluvchilarning « M a h a lliy bud jetlar 
h iso bid an kapital q o 'y ilm ala r v a b oshqa tad b irlarn i m o liyalashtirish 
to ‘g ‘risida»gi cho rak hiso bo tlariga a s o s a n hisobot c h o ra g id a g i k a s sa 
x arajatlari s u m m a s ig a q a n d a y b uxgalteriya p ro vo dk a s i tuziladi?

---

B E S H I N C H I B O B .
M O L I Y A O R G A N L A R I D A B U D J E T L A R A R O H I S O B - K I T O B L A R
V A B U D J E T S S U D A L A R I H I S O B I H A M D A B U D J E T I J R O S I
N A T I J A L A R I N I A N 1 Q L A S H
1. M O L IY A O R G A N L A R ID A B U D JE T L A R A R O
H IS O B -K IT O B L A R HISOBI
Budjet tizimining asosiy prinsiplaridan biri bo‘lgan budjet daromad- 
larining xarajatlarga teng bo ‘lishi ta ’minlanishi kerak. Budjetlami tuzish 
va tasdiqlash jarayonida budjctlar o ‘rtasida o ‘zaro hisob-kitoblar paydo 
bo'ladi. Shuningdek, tasdiqlangan budjetlaming bajarilishi jarayonida 
ham budjetlar o ‘rtasida o ‘zaro hisob-kitoblar paydo bo‘lishi mumkin. 
Demak, budjetlararohisob-kitoblar ikki turgabo‘linadi. Budjetlami tuzish 
va tasdiqlash mobaynida, moddiy-texnika bazalari bir xil bo‘lmaganligi 
uchun, budjetlaming ayrimlarida daromadlari rejalashtirilayotgan 
xarajatlaridan ortiqeha bo‘lsa, boshqalarida esa rejalashtirilayotgan 
xarajatlari summasi rejalashtirilayotgan budjet daromadlaridan oshib 
ketishi kuzatiladi.
0 ‘zbekiston Respublikasini amaldagi budjet tizimi prinsiplariga 
muvofiq, har bir budjet rejalashtirilayotgan tadbirlami amalga oshirish 
uchun qilinishi kerak bo'lgan xarajatlami tegishli daromad manbalariga, 
y a’ni m ablag‘larga ega b o‘lishi kerak. Buning uchun ortiqeha 
daromadlari bo‘lgan budjetlardan bu ortiqeha daromad summalari yuqori 
budjet tomonidan olib qo‘yiladi. Bu olib qo‘yiladigan ortiqeha daromad 
summalari yuqori budjet tomonidan, rejalashtirilayotgan xarajatlami 
qoplash uchun yetishmayotgan budjetlarga dotatsiya qilib o ‘tkazib 
berilishi mumkin.
Birinchi misol.
Yangi yil uchun budjet tuzish jarayonida Farg‘ona 
viloyati B ag‘dod tumani budjeti daromadlari summasi rejalashtirilayotgan 
budjet xarajatlaridan ortiqchaligi aniqlangan. Bu ortiqeha daromad 
summasi Farg‘ona viloyat budjetiga chaqirib olish rejalashtirilgan. 
Bulami hisobga olib turib F arg‘ona viloyati budjeti hamda Bag‘dod 
tumani budjeti tasdiqlangan.

---

Yangi moliya yilida budjetlar ijrosi davomida B ag‘dod tumanining 
ortiqcha daromadlari summalari Farg‘ona viloyat budjetiga kelib 
tushganda, bu operatsiyaga:
Farg‘ona viloyati moliya organida quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D ebet 011 - «M ahalliy budjet m a b lag 'lari depozit h is o b v a ra g 'i» subsehyoti;
K redit 040 - «B udjet darom adlari» subsehyoti.
B ag'dod tumani moliya organida quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D ebet 020 - «B udjet xarajatlari» subsehyoti;
K redit 011 - «M ahalliy budjet m a b la g 'la ri depozit h is o b v a ra g 'i» subsehyoti.
Yuqori budjet tomonidan olib qo'yilgan daromad summalari Bag‘dod 
tumani budjetida «Yuqori budjetlarga berilgan daromadlar ortig‘i», 
xarajatlar sifatida qayd qilinsa, Farg‘ona viloyati budjetida esa bu 
summalar «Quyi budjetlardan tushgan daromadlar ortig‘i», daromadlar 
sifatida qayd qilinadi.
Ikkinchi misol.
Yangi yil uchun budjet tuzish jarayonida Farg‘ona 
viloyati Rishton tumani budjeti daromadlari summasi rejalashtirilayotgan 
budjet hisobidan qilinadigan xarajatlaridan kamligi aniqlangan. Bu 
yetishmayotgan daromad summasini Farg‘ona viloyatidan dotatsiya qilib 
berish rejalashtirilgan. Bulami hisobga olgan holda Farg‘ona viloyati 
budjeti hamda Rishton tumani budjeti tasdiqlangan.
Yangi moliya yilida budjetlar ijrosi jarayoni davomida Farg‘ona 
viloyati budjetidan Rishton tumani budjetiga dotatsiya berilganda, bu 
operatsiyaga:
1) Farg‘ona viloyati moliya organida quyidagi buxgalteriya provod­
kasi tuziladi:
D eb et 020 - «Budjet xarajatlari» subsehyoti;
K redit 011 - «M ahalliy budjet m a b la g 'la ri depozit h is o b v a ra g 'i» subsehyoti.
2) Rishton tumani moliya organida quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D eb et 011 - «M ahalliy budjet m a b la g 'la ri depozit h is o b v a ra g 'i» subsehyoti;
K red it 040 - «Budjet darom adlari» subsehyoti.
Uchinchi misol.
Yangi yil uchun budjet tuzish jarayonida 
Sirdaryo viloyati budjeti daromadlari summasi rejalashtirilayotgan

---

budjet xarajatlaridan kamligi aniqlangan. Bu etishmayotgan darom ad 
summasini 0 ‘zbekiston Respublikasi respublika budjetidan dotatsiya 
qilib berish rejalashtirilgan. Bularni hisobga olgan holda 0 ‘zbekiston 
Respublikasi respublika budjeti hamda Sirdaryo viloyati budjeti 
tasdiqlangan.
Yangi moliya yilida budjetlar ijrosi jarayoni davomida respublika 
budjetidan Sirdaryo viloyati budjetiga dotatsiya berilganda, bu operat- 
siyaga:
1) 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida quyidagi buxgalte- 
riya provodkasi tuziladi:
D ebet 020 - «B udjet xarajatlari» subschyoti;
K redit 010 - « R espublika budjeti m a b lag 'lari depozit h is o b v a ra g 'i» sub­
schyoti.
2) Sirdaryo viloyati moliya organida quyidagi buxgalteriya provod­
kasi tuziladi:
D ebet 011 - «M ahalliy budjet m a b la g 'la ri depozit h iso b v arag 'i» subschyoti;
K redit 040 - « B u d jet darom adlari» subschyoti.
Yuqorida keltirilgan misollardan ko ‘rinib turibdiki, budjetni tuzish va 
tasdiqlash jarayonida ko‘zda tutilgan budjetlar o ‘rtasidagi o ‘zaro hisob- 
kitoblar budjetning daromadlari va xarajatlari hisobi subschyotlarida 
qayd qilinadi.
Budjet ijrosi jarayonida vujudga kelgan budjetlar o ‘rtasida sodir 
b o ‘ladigan o ‘zaro hisob-kitoblar bo ‘yicha operatsiyalar hisobga olish 
tartibi o ‘zgacha b o ‘ladi. Budjet ijrosi jarayonida budjetlar o ‘rtasida sodir 
bo ‘ladigan o ‘zaro munosabatlar: soliqlar va daromadlar to‘g ‘risidagi 
qonunchilikni o ‘zgarishi; m a’muriy-hududiy bo‘linishning o'zgarishi; 
xo‘jalik yurituvehi subyektlar bo'ysunishining o ‘zgarishi; kapital 
qo‘yilmalar limitlarining turli b o ‘ysunishdagi qurilish obyektlari orasida 
qayta taqsimlanishi hamda boshqa holatlar natijasida vujudga keladi.