Bu maqola vikilashtirilishi kerak

Oʻrta Osiyo

(Rossiya tomonidan

zabt etilish)

Bu maqola vikilashtirilishi kerak.

Iltimos, bu maqolani Vikipediya qoida va

yoʻllanmalariga muvofiq tartibga keltiring.

Bu maqolada manbalar  

  teglariga olinmagan, yoki

Ko‘proq o‘rganish

Markaziy Osiyoning Rossiya tomonidan

zabt etilishi XIX asrning 20-yillariga kelib

Angliyada ishlab chiqarilgan mollar

Rossiyadan keltiriladigan mahsulotlarga

raqobat tugʻdira boshladi. Buyuk

Britaniya Afgʻoniston, Eron va Oʻrta Osiyo

hududlariga boʻlgan davolarini

ochiqchasiga bayon eta boshlagan edi.

Rossiya Osiyo bozorlarida oʻz mavqeini

mustahkamlash maqsadida rus

mahsulotlarini mintaqaga keltirilishida

imtiyozli bojxona sharoitlarini yaratib

berdi. Nikolay I davriga kelib chor

Rossiyasining mintaqadagi diplomatik va

harbiy taʼsiri kuchayib bordi. 1834 oʻzbek

xonliklariga olib boruvchi yoʻl

chorrahalarida Novo-Aleksandrovsk

qoʻrgʻoni (Mangʻishloq shahri) barpo

etildi. 1839 yil oxiri 1840 yil boshlarida

Orenburg general- gubernatori graf

Perovskiy Xiva xonligiga qarshi

muvaffaqiyatsiz qishki harbiy yurish

uyushtirdi. 1847 yilda general Oruchev

Orol dengizining shimoli-sharqiy

qirgʻogʻini zabt etdi va Raim (Kazalinsk

shahri) qoʻrgʻoniga asos soldi. "Nikolay"

va "Konstantin" paraxodlaridan iborat

Orol flotiliyasi tashkil etildi. 1850-55

yillarga kelib Qoʻqon xonligiga qarashli

Kumushqoʻrgʻon, Chimqoʻrgʻon,

Qoʻshqoʻrgʻon, Oqmachit (Qizil Oʻrda)

qalʼasi, keyinchalik hududida Verniy

qoʻrgʻoni barpo etilgan Ili daryosi vodiysi

rus qoʻshinlari tomonidan bosib olindi.

Aleksandr II hukmronligi davrida Oʻrta

Osiyoni bosib olish imperiya tashqi

siyosatining ustuvor yoʻnalishlaridan

biriga aylandi. Qoʻqon xonligi harbiy

boʻlinmalarining janubiy Qozogʻiston,

Sirdaryoning quyi oqimi va Orol dengizi

qirgʻoqlarida barpo etilgan rus aholi

punktlariga uyushtirgan hujumlari

janubga qarab yurishning jadallashuviga

baxona boʻldi. 1865 yilda general-mayor

M.G.Chernyaev Toshkentni bosib oladi va

shahar oqsoqollarini sulh tuzish

xususidagi shartnomani imzolashga

majbur etdi. Imperator Aleksandr II

Orenburg general gubernatoriga farmon

berib, agarda Toshkent ahli Rossiya

fuqaroligini qabul qilishni xohish etsa,

ularning bu istagini qondirish lozimligini

qayd etdi. Toshkentlik savdogarlar va

obroʻli kishilarining bir qismi shu

mazmundagi murojaatnomaga imzo

chekdilar. 1866 yilda rus qoʻshinlari

Xoʻjand va Jizzax qalʼasini zabt etdilar.

Chinoz qoʻrgʻoni barpo etildi. Xoʻjand va

Chirchiqorti oʻlkalari Rossiya tasarrufiga

oʻtdi. 1967 yilning iyul oyida imperator

farmoniga binoan general-gubernator

boshchiligidagi Turkiston harbiy okrugi

tashkil etildi. 1868 yilda general-adʼyutant

fon Kaufman boshchiligidagi Turkiston

harbiy okrugi qoʻshinlari Buxoro xonligiga

qarshi harbiy harakatlarni boshladilar.

May oyida rus qoʻshinlari Samarqandga

yaqinlashdilar va shaharni jangsiz ishgʻol

etdilar. Iyun oyida Buxoro amiri sulh

xususidagi shartnomaga imzo chekdi.

Zarafsxon okrugi tashkil etildi. General

Abramov boʻlinmasi Qarshini bosib oladi

va uni Buxoro amiriga qaytaradi. General-

mayor Abramovning 1870 yilda amalga

oshirilgan harbiy harakatlari natijasida

Shahrisabz va Kitob ishgʻol etiladi.

Shahrisabz va Kitob bekliklari Buxoro

amiriga topshiriladi. 1873 yilda keng

qamrovli harbiy harakatlar natijasida

Turkiston, Mangʻishlok va Orenburg

tarafidan Xiva xonligiga yurish

uyushtiriladi. Harbiy harakatlarga 49 ta

rota, 32 ta yuzlik, 34 ta zambarak va 2 ta

paroxod jalb etildi. May oyiga kelib

Hazorasp qalʼasi zabt etildi, koʻp oʻtmay

Xiva, Qoʻngʻirot, Xoʻjayli, Mangʻit qalʼalari

va Gurlan bekligi taslim boʻldi. Avgust

oyida Xiva xonligi bilan sulh shartnomasi

tuzildi. Xiva xonligi Rossiya vassalligini

qabul qilib, Muhammad Rahim

Bahodirxon (Feruz) hukmronligi saqlab

qolindi. 1873 yilning kuzida Buxoro

xonligi bilan yangi siyosiy shartnoma

imzolandi. 1875-1876 yilgi harbiy

harakatlar natijasida Fargʻona vodiysida

Xudoyorxon va rus hukumatiga qarshi

koʻtarilgan qoʻzgʻolon bostirildi. Soʻngra

Qoʻqon xonligi tugatilib, Rossiya

tarkibidagi Fargʻona viloyati tashkil etildi.

1881 yilda Axal-Tekin vohasi rus

qoʻshinlarining ayovsiz hujumlari ostida

taslim boʻldi, Ashxobod zabt etildi.

Rossiya va Eron oʻrtasida chegara

belgilashga qaratilgan konvensiya

imzolandi. 1884 yilda Marv taslim boʻldi.

1885 yilda Pendin va Murgʻob vohasida

yashovchi turkman qabilalari Rossiya

fuqaroligini qabul qildilar. Kushka

Rossiyaning eng janubiy chegara

maskaniga aylandi. Shunday qilib, XIX

asrning 80-yillariga kelib Rossiyaning

Markaziy Osiyodagi chegaralarining

shakllanish jarayoni nihoyasiga yetdi.

1895 yilda Rossiya va Britaniya

hukumatlari oʻrtasida Pomir togʻlarida

boʻlinish chizigʻi oʻtkazilishi bilan taʼsir

doiralarini tasdiqlash xususidagi

shartnoma imzolandi.

  Last edited 1 year ago by PlanespotterA320  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=O rta_Osiyo_(Rossiya_tomon

idan_zabt_etilish)&oldid=2003955

" dan olindi