Бу фан ўзининг ривожланишида бир нечта босқичлардан ўтган

6. Технологик тайёргарлик боскичлари.
СДБ дастгохларида тайёрламага механик ишлов бериш барча тенологик тайёргарлиги бир неча боскичга булиш мумкин:
1. тайёрламанинг синфланиши ва СДБ дастгохида уларга ишлов беришнинг техник-иктисодий жихатдан максадга мувофиклигини аниклаш;
2. техник хужжатлрини ишлаб чикиш вабошкарув дастурини яратиш;
3. махсус технологик оснасткани ва кесувчи асбобни тайёрлаш;
4. бошкарув дастурини текшириш ва корректиравкалаш.
Назорат саволлари.
1. Ишлаб чиқаришни автоматлаштириш ва механизациялаштириш натижасида қандай иқтисодий кўрсатгичларга эришилади.
2. Саноат роботлари.
3. Дастгохларни бошқариш тизимлари.
4. Йиғиш жараёнини автоматлаштириш.
5. СДБ дастгохларида заготовкаларга ишлов бериш.
Маъруза №7
Механизациялаш ва автоматлаштиришнинг
иқтисодий самарадорлиги.
Машинасозлик корхоналарига киритилган янги техникаларни иқтисодий самарадорлигини аниқлаш методикаси.
Хозирда машинасозлак корхоналарига жуда кўп янги техникалар кириб келмоқда ва бу техникаларни самарадорлигини ўрганиб кейинчалик ишлаб чиқаришга тадбиқ қилиш долбзар мавзу бўлиб, бу эса янги корхоналарни ривожланишини белгилаб бермоқда.
Ишлаб чиқариш корхоналарига хозирда ривожланган мамлакатларда қўлланиб келинётган турли техникаларни қўллашни ва шу техникалар орасидан самарадорлиги юқори бўлган техникларни олиб келиб ишлаб чиқариш корхоналарини ривожлантириш ва шу билан биргаликда ишлаб чиқариш махсулотларини жахон бозорларига олиб чиқиб корхонани иқтисодий базасини ривожлантиришва корхона ишчиларини ишлаш шароитларини яхшилишдан иборатдир.
Шундай экан корхонага олиб келинётган техникаларни ўз-ўзини қоплаш ва турли харажатларни иқтисодий самарадолигини аниқлаш таққозо этади. Бу методикада ўз-ўзини қоплаш Т^қ ва мавжуд техникани солиштириш иқтисодий самарадорлик коэффициенти Е, куйидагича аниқланади (мисол учун икки вариантдаги яъни мавжуд ва киритилётган техника).
∆CқC¹-C²;
Т^ққ(K²-K¹)/(C¹-C²); Eқ(C¹-C²)/(K²-K¹)қ1/T^қ;
Бунда ∆C-махсулотни таннархи пасаиши, сўм;
C¹-биринчи вариант бўйича йиллик махсулотни таннарҳи, сўм;
C²-иккинчи вариант бўйича йиллик махсулотни таннарҳи, сўм;
K¹-биринчи вариант бўйича сарфланган харажат, сўм;
K²-биринчи вариант бўйича сарфланган харажат, сўм;
T^қ шуни кўрсатадики техникани қўллаш натижасида иқтисод эвазига неча йилда техника ўз-ўзини қоплаши.
Машинасозлик корхоналарига тез ўз-ўзини коплашга эга бўлган Янги техникалрин қўллаш кеак. Машинасозлик корхоналарида Янги техникалар ўз-ўзини қоплаш вақтини белгилаб қўйилган бўлиб бу вақт 8-йилгача.
Солиштириш иқтисодий самарадорлик коэффициенти Е, 1/Т^қ тенг деб олинади. Янги техникаларни тадбиқ қилишда келтирилган вариантлар орасидан самарадорлиги юқори бўлган техникани аниқлашда келтирилиган сарф харажатлар йиғими аниқланади.
3^ίқC^ίҚT^HK^ί ёки 3^{ί йил.}қC^ίҚЕ^HK^ί
бунда: 3^ί-вариантлар бўйича келтирилган сарф,сўм.
3^{ί йил}-вариантлар бўйича келтирилган йиллик сарф, сўм.
K^ί- хар вариантга қўйилган капитал, сўм
T^H- ўз-ўзини қоплаш вақти сўм.
C^ί-хар бир вариант бўйича махсулотни йиллик таннархи, сўм
Е^H-1/T^H - қўйилган капитални иқтисодий самарадорлик коэффициенти.
Келтирилган сарфларга инсбатан мақсадга мофик вариант таннлаб олинади. Бундай вариантларни куйдагича аниқланади.