|
Masalan, fuqaro K.N. Oliy Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha Vakili (Ombudsman)ga murojaat qilib Buxoro shahar hokimi boshchiligida 3 tomonlama shartnomada tuzilganligini, unga ko‘ra qurilish 1 yil davomida tugatilishi, shuningdek quruvchi vazifasini bajarmagan yoxud bankrot bo‘lgan taqdirda barcha qurilish ishlarini shahar hokimligi bajarishi lozimligi nazarda tutilgan bo‘lsada, ushbu majburiyatlar 2 yil davomida bajarilmagan hamda arenda pullari 2 yil oldingi miqdorda berilgan.
- xususiy mulk daxlsiz va u davlat himoyasida bo‘lsada sudlar tomonidan mulkdorni majburiy tarzda yashash imkoniyatiga ega bo‘lmagan, umuman boshqa hududga ko‘chirish haqida qaror qabul qilinmoqda.
Masalan, fuqarolik ishlari bo‘yicha Toshkent shahar Mirobod tumanlararo sudi hal qiluv qarori bilan daʼvogar “PERSPECTIVE-BUILDING” MCHJning fuqaro D.X.ga nisbatan turar joy bergan holda uy joydan ko‘chirish va foydalanish huquqini yo‘qotgan deb topish haqidagi daʼvo talablari qanoatlantirilgan. Sud hal qiluv qarorini chiqarishda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarining olib qo‘yilishi munosabati bilan fuqarolarga va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararlarni qoplash tartibi to‘g‘risida nizomni tasdiqlash haqida”gi 97-sonli Qarori bilan tasdiqlangan Nizomni asos qilib olgan. Vaholanki, mazkur qaror o‘z kuchini yo‘qotgan (01.01.2020y.).
Ammo, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining “Uy-joy nizolari bo‘yicha sud amaliyoti haqida” Qarorining 24-bandida yer uchastkalari davlat yoki jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilishi munosabati bilan uylar (kvartiralar) buzilgan taqdirda, shu uy-joylarda yashovchi fuqarolarga, ularning oila aʼzolariga, shuningdek, ushbu uylarda (kvartiralarda) doimiy yashayotgan fuqarolarga ularning xohishiga binoan va taraflar kelishuviga ko‘ra barcha qulayliklarga ega bo‘lgan uy-joy maydonining ijtimoiy normasiga rioya etgan holda shu aholi yashaydigan punktdan sanitariya, yong‘inga qarshi, texnik talablarga javob beradigan hamda shu aholi punkti joylashgan hududdan turar-joy berilishi lozimligiga sudlarning eʼtibori qaratilishi belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida investitsiya muhitini tubdan yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 5495-sonli Farmoni talablariga zid tarzda fuqarolarning yer uchastkalari boshqa maqsadlarda (tadbirkorlik maqsadlarida) olib qo‘yilmoqda.
Vaholanki farmonda davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarini olib qo‘yish maqsadlari aniq belgilab o‘tilgan.
- mudofaa va davlat xavfsizligi, muhofaza etiladigan tabiiy hududlar ehtiyojlari, erkin iqtisodiy zonalarni tashkil qilish va ularning faoliyat yuritishi uchun yerlarni taqdim etish;
- xalqaro shartnomalardan kelib chiqadigan majburiyatlarni bajarish;
- foydali qazilmalar konlarini aniqlash va qazib chiqarish;
- avtomobil va temir yo‘llari, aeroportlar, aerodromlar, aeronavigatsiya obyektlari va aviatexnika markazlari, temir yo‘l transporti obyektlari, ko‘priklar, metropolitenlar, tonnellar, energetika tizimi obyektlari va elektr uzatish tarmoqlari, aloqa tarmoqlari, kosmik faoliyat obyektlari, magistral quvurlar, muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlarini qurish (rekonstruksiya qilish);
- aholi punktlari bosh rejalarini O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan obyektlar qurish qismida ijro etish, shuningdek, qonunlar va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlarida to‘g‘ridan-to‘g‘ri nazarda tutilgan boshqa hollarda.
- baʼzi hollarda mahalliy hokimiyat vakillari tomonidan fuqarolarning ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarini kafolatlovchi hujjatlari ataylab yo‘qotilmoqda.
Masalan, Toshkent viloyati Zangiota tumani Eshonguzar qo‘rg‘onida istiqomat qiluvchi fuqaro M.J.ning murojaatida maʼlum qilishicha, 1994 yil 24 dekabrdagi hokimning qaroriga asosan unga qonuniy tegishli bo‘lgan uy joyini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligini tasdiqlovchi kadastr hujjatlari hech bir asossiz qalbaki deb topilib, uning ko‘z o‘ngida yirtib tashlangan. Hozirgi kunga qadar fuqaro M.J. nogiron turmush o‘rtog‘i bilan uy joyga egalik huquqini qayta tiklash masalasida masʼul mansabdor shaxslarga murojaat qilib kelmoqda.
Hujjatlar, shtamplar, muhrlar, blankalarni, avtomototransport vositalarining va ular tirkamalarining (yarim tirkamalarining) davlat raqam belgilarini egallash, nobud qilish, ularga shikast yetkazish yoki ularni yashirish O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 27-moddasi bilan jinoiy javobgarlik masalasi belgilangan.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, fuqarolarning xususiy mulkka bo‘lgan huquqlarini himoya qilish bilan bog‘liq qonun hujjatlari hamda amaliyotini yana-da takomillashtirish bo‘yicha quyidagilar taklif etiladi:
- davlat va jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilayotgan (sababi ko‘rsatilgan holda) yer uchastkalari joylashgan hudud haqidagi barcha maʼlumotlar mahalliy hokimiyatning rasmiy veb saytida eʼlon qilinishi lozim;
- hududlarda davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarini olib qo‘yilishi munosabati bilan taklif qilinadigan barcha uy joy va binolar manzillari aniq ko‘rsatilgan elektron baza shakllantirilishi va fuqaro uni borib ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘lishi lozim. Ushbu holat shaffoflikni taʼminlaydi va korrupsiyaning oldini olishga xizmat qiladi. Shuningdek, hokimiyat va fuqaro o‘rtasida yuzaga keladigan turli nizolarni oldini oladi;
- davlat va jamoat ehtiyojlari uchun buzilgan xususiy mulk o‘rniga ajratiladigan mulk, uy-joy yoki bino obyektining fuqarolarga berilish muddati aniq qilib belgilab qo‘yilishi, bunda har bir kechiktirilgan muddat uchun fuqaroga penya to‘lash zarur;
- sudlar tomonidan uy joydan ko‘chirish haqidagi hal qiluv qarori qabul qilinayotganda aynan shu aholi punkti joylashgan hududdan turar-joy berilishi lozimligiga, taklif etilayotgan uy joy barcha qulayliklarga egaligiga, fuqarolarning ish yoki o‘qish maskaniga yaqinligiga alohida eʼtibor qaratilishi shart.
Do'stlaringiz bilan baham: |
