Bozorning turlari va tuzilishi Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

bwlganligi uchungina wzining yaratuvchisini
qiziqtiradi. Tovarning ayirboshlanuvchanlik
xususiyati almashuv qiymati nomini oladi.
Tovarlarni sotishda ularning narx kwrsatkichi
almashuv qiymatini yaqqol kwrsatadi. Inson
mehnati bilan yaratilmagan kwplab ne`matlar
masalan, buloq suvlari, yovvoyi daraxt mevalari
ma`lum naflilikka ega bwladi. Lekin ular har doim
ham tovar bwlavermaydi. Masalan, bu ne`matlar
wsha joyning wzidan olinib, iste`molchi tomonidan
iste`mol qilinsa tovar hisoblanmaydi. Ne`matlar
tovar bwlishi uchun, ular ayirboshlashga
mwljallangan, ma`lum mehnat sarflangan, bozorga
sotishga chiqarilgan bwlishi zarur.
Shunga kwra, tovar mahsulotdan farqlanadi. Tovar,
eng avvalo, wz iste`moli uchun emas, balki
boshqalarning iste`moli uchun bozorga sotish
maqsadida tayyorlanadigan mahsulotdir. Tovarning
natural–buyum va ijtimoiy–iqtisodiy tomonlari,
xususiyatlari ana shundan kelib chiqadi.
Tovarning almashuv qiymati – bu biror turdagi
naflilikning boshqa turdagi naflilikka ayirbosh
qilinadigan miqdoriy nisbatidir. Masalan, bitta
bolta 20 kg donga ayirbosh qilinadi. Ayirbosh
qilinadigan tovarlarning bu miqdoriy nisbatida
ularning almashuv qiymati ifodalanadi.
Almashuv qiymati nimaga asoslanadi? Qiymatning
mehnat nazariyasi tarafdorlari
1
 hisoblaydiki,
tovarlar qiymatining umumiy asosi – bu mehnat,
shu sababli ular ma`lum miqdorlarda bir-biriga
tenglashtiriladi. Ularning fikricha tovarlarning
tabiiy xususiyatlaridan birortasi – og`irligi, hajmi,
shakli va shu kabilar umumiy asos bwla olmaydi,
faqat mehnat sarflari shunday asos hisoblanadi.