Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

4.

 

 Bozor tushunchasi, uning vazifalari va turlari 

Bozor  tushunchasi  ko‘pincha  tovarlar  sotiladigan  va  xarid  qilinadigan  joy 

sifatida talqin qilinadi. Sababi dastlab bozor tovar almashuv joyi sifatida  vujudga  

kelgan.  Hunarmandchilikning  rivojlanishi,  shaharlarning  kelib  chiqishi  bilan 

alohida maydonlar ajratilib, «bozor joyi» deb e‘lon qilingan. Lekin hali u davrlarda 

tovar ayriboshlash T-T ko‘rinishida, ya‘ni  bir tovarga boshqa tovarni ayriboshlash 

shaklida  bo‘lib,  o‘z  tovarini  boshqa  tovarga  ayriboshlashda  vaqt  va  makonda, 

birdaniga  bir  vaqtning  o‘zida  o‘sha  joyda  sodir  bo‘lgan.  Lekin  tovar  ayriboshlash 

rivojlanib  borishi  natijasida  pulning  kelib  chiqishi  bilan  sotish  va  sotib  olish  ikki 

xil  jarayonga  bo‘lingan  va  T-P-T  ko‘rinishida  ro‘y  bera  boshlagan.  Endi  tovarni 

sotish  (T-P)  va  sotib  olish  (P-T)  zamon  va  makon  jihatdan  bir  vaqtda  bo‘lmasligi 

mumkin.  Chunki  sotuvchi  o‘z  tovarini  bir  joyda  sotib  pul  qilib,  boshqa  joyda 

kerakli tovarni sotib olishi mumkin.  

 Mehnat  taqsimoti  chuqurlashib  yana  bir  soha,  savdo  sohasi  vujudga  kelgan. 

Bu  soha  tovar-pul  harakatini  tezlashtirish  imkonini  berib,  iste‘molchi  bilan  ishlab 

chiqaruvchini  bog‘laydigan  vositaga  aylandi.  Bunda  ishlab  chiqaruvchi  bilan 

iste‘molchi ham bir-birlari bilan uchrashishi shart bo‘lmay qoldi. Ular savdogarlar-

vositachilar  orqali  savdo  bitimlari  qilishlari  mumkin  bo‘lib  qoldi.  Endi  bozor 

tushunchasining  mazmuni  o‘zgarib,  yangi  ma‘no  kasb  etadi,  ya‘ni  tovar-pul 

muomalasining yangi shakli sifatida namoyon bo‘la boshladi.  

Shunday  qilib,  hozirgi  davrda  bozor  ishlab  chiqaruvchilar  bilan 

iste‘molchilarning  ko‘p  qirrali  murakkab  aloqalarini  bog‘laydigan,  ularning 

iqtisodiy manfaatlarini ta‘minlaydigan tuzilma sifatida shakllandi.