Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy



Download 6,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet262/558
Sana11.01.2022
Hajmi6,4 Mb.
#351409
1   ...   258   259   260   261   262   263   264   265   ...   558
Bog'liq
ЖУРАЕВ дарслик-2018

undirma  sanoatda 

ham    renta  hosil 

bo‘ladi.  Ma‘lumki  foydali  qazilma  konlari  joylashuvi  (yer  yuza  qatlamiga 

nisbatan)  va  konning  boyligi  jihatidan  bir-biridan  farq  qiladi.  Xuddi  qishloq 

xo‘jaligidagi  singari,  sharoiti  o‘rta  va  yaxshi  konlardagi  korxonalar  qo‘shimcha 

foyda oladilarki, u ham Differentsial rentaga aylanadi. 



Ijara  haqi. 

Renta  munosabatlarini  qarab  chiqishda  uning  ijara  haqidan 

farqini  e‘tiborga  olish  zarur.  Agar  ijaraga  beriladigan  yerga  oldin  irrigatsiya  va 

melioratsiya  inshootlar  qurish  hamda  yerning  iqtisodiy  unumdorligini  oshirish 

bilan  bog‘liq ravishda kapital qo‘yilmalar  sarflanmagan bo‘lsa, ijara haqi  va renta 

miqdoran bir-biriga to‘g‘ri keladi. Aks  holda, ijara  haqi  yer rentasidan  farq qiladi. 

Ijara  haqi  (IH)  quyidagilardan  iborat:  yerdan  foydalanganlik  uchun  to‘lanadigan 

renta  (R),  yerga  ilgari  sarflangan  kapital  uchun  foiz  (r);  yer  uchastkasini  ijaraga 

bergunga  qadar  unga  qurilgan  inshootlar  amortizatsiyasi  (A).  Buni  formulada 

quyidagicha yozish mumkin: IH = R+r+A. 

Ma‘lumki,  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  yer  faqat  ijara  ob‘ekti  emas,  balki 

oldi-sotdi  ob‘ekti  hamdir.  Yer  ham  qishloq  xo‘jalik  mahsuloti  etishtirish  va  tabiiy 

qazilma  boyliklar  qazib  olish,  har  xil  ishlab  chiqarish    inshootlari,  yo‘llar,  va  shu 

kabilar qurish uchun sotib olinadi. Bu yerning narxini aniqlashni taqozo qiladi. 

Yer va boshqa tabiat in‘omlari narxini nazariyotchilar irratsional narxlar deb 

ataydilar.  Yer  ham  irratsional  narxga  ega.  Qishloq  xo‘jaligida  ish  yurituvchi 

tadbirkor  bankka  qo‘yilgan  puldan  foiz  tarzida  olinadigan  daromadidan  yer 

hisobiga olinadigan renta yuqori bo‘lgan taqdirda shu yerni sotib oladi. Boshqacha 

aytganda,  yerning  narxi  kapitallashtirilgan  rentadir.  Boshqa  sharoitlar  teng  bo‘l-

ganda,  xuddi  shu  renta  miqdori  yer  narxini  belgilaydi.  U  renta  miqdoriga  to‘g‘ri 

mutanosib  va  ssuda  foizi  normasiga  teskari  mutanosibdir.  Shunday  qilib,  erning 

narxi  ikkita  miqdorga  bog‘liq:  1)  yer  uchastkasi  egasi  olish  mumkin  bo‘lgan  yer 

rentasi miqdoriga; 2) ssuda foizi normasiga. 

Shundan kelib chiqib, yerning narxi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi. 




248 

                   B = 

 

Bunda: 


 R - renta r

1

 - ssuda foizi normasi,  



B - yer bahosi. 

Renta  miqdori  o‘sib,  ssuda  foizi  normasi  pasayib  borgan  taqdirda  yerning 

narxi o‘sib boradi. 

Yer narxini aniqlashning bu usuli nazariy ahamiyatga ega. Amalda yer narxi, 

yer  uchastkasiga  talab  va  taklifga  ta‘sir  ko‘rsatuvchi  ko‘plab  omillarga  bog‘liq. 

Jumladan,  yerga  narxning  o‘sishini,  unga  noqishloq  xo‘jalik  maqsadlari  uchun 

foydalanishga  bo‘lgan  talabning  o‘sishi  bilan  tushuntirilishi  mumkin.  Inflyatsiya 

sharoitida  yerga  talab  keskin  ortadi,  bu  ham  tegishli  ravishda  yer  narxining 

o‘sishiga olib keladi.  

 


Download 6,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   258   259   260   261   262   263   264   265   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish