Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

3.

 

Foydaning mazmuni. Foyda normasi va massasi 

 Korxonalarda  mahsulotlarni  sotishdan  olingan  mablag‘lar,  ularning  pul  tu-

shumlari  yoki  pul  daromadlari  deyiladi.  Korxona,  pul  daromadlaridan  sarflangan 

barcha  xarajatlar  chiqarib  tashlangandan  keyin  qolgan  qismi  foyda  yoki  iqtisodiy 

foyda deyiladi. 

---

236 

Tovar  va  xizmatlar  sotilganda  ularning  qiymati  pul  daromadlariga,  undagi 

qo‘shilgan  qiymat  esa  foydaga  aylanadi.  Bundan  ko‘rinib  turibdiki  foydaning 

haqiqiy  manbai  qo‘shilgan  qiymatdir.  Butun  iqtisodiyotda  foyda  massasi  bilan 

qo‘shilgan  qiymat  massasi  miqdor  jihatdan  bir-biriga  teng  bo‘lishi  mumkin.  Lekin 

alohida olingan korxona va tarmoqlarda yaratilgan qo‘shilgan qiymat olingan foyda 

miqdoran  teng  bo‘lmasligi  mumkin.  Chunki  talab  va  taklif  nisbati  hamda  narxning 

o‘zgarishi  ta‘sirida  bir  tarmoqda  yoki  korxonada  yaratilgan  qo‘shilgan  qiymat 

boshqalari foyda shaklida o‘tib ketadi.  

Korxonaning umumiy foydasidan majburiy to‘lovlar asosan soliqlar va boshqa 

majburiyatlar chiqarib tashlansa korxona sof foydasi qoladi. 

Buxgalteriya  foydasi  sotilgan  mahsulot  uchun  tushgan  umumiy  pul 

summasidan  ishlab  chiqarishning  tashqi  xarajatlari  chiqarib  tashlanishi  natijasida 

hosil qilinadi. Shu sababli buxgalteriya  foydasi  iqtisodiy  foydadan ichki xarajatlar 

miqdoriga  ko‘proqdir.  Bunda  ichki  xarajatlar  har  doim  o‘z  ichiga  normal  foydani 

ham oladi.