Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

3.1-chizma. Umumiy va keyingi qo’shilgan naflilik egri chiziqlari

42

 

                                                             

42

Economics : principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition, 

McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 361бет. 

---

197 

 

Keyingi  qo‘shilgan  naflilikning  grafik  tasviri  iste‘molchi  aynan  olingan  bir 

tovarning  qo‘shimcha  birligidan  kamayib  boruvchi    naflilikka  ega  bo‘lishini  aniq 

ko‘rsatadi.  Umumiy  naflilik  (―TU‖)  egri  chizig‘i  bir  turdagi  tovarning  eng  oxirgi 

birligidan iste‘molchi salbiy samarali naf ko‘rishi oqibatida bu turdagi naflilik ham 

pasayib borishini ko‘rgazmali aks ettiradi.  

 

Iste‘molchi  biron  bir  tovarning  keyingi  iste‘mol  qilingan  birligidan  kamroq 

qo‘shimcha nafga ega bo‘lishi sababli, u aynan shu tovarning navbatdagisini narxi 

tushgan  taqdirdagina  sotib  oladi.  Bu  esa  naflilik  egri  chizig‘ining  pasayib  borish 

tavsifiga ega bo‘lishini bildiradi. 

 

Biron-bir tovarning (x) keyingi qo‘shilgan naflilik (

) ni miqdoriy jihatdan 

quyidagicha ifodalash mumkin: 

 

 

Bu erda, 

 - ortib borgan umumiy naflilik  

 - iste‘mol qilingan ne‘matning ko‘paygan miqdori. 

 

  Keyingi  va  umumiy  naflilikni  bir-biri  orqali  ifodalash  mumkin.  Umumiy 

naflilik iste‘mol qilingan biron-bir ne‘matning keyingi nafliliklari yig‘indisi:  

 

Keyingi naflilik esa umumiy yoki qo‘shimcha naflilikning o‘sgan qismi 

 

Iste‘molchi  qandaydir  tovarning  navbatdagi  birligini  (portsiya,  qismi,  kg,  dona 

va h.k.) iste‘mol qila borib, har bir navbatdagi birligidan kamayib boruvchi qoniqish 

oladi.  Buning  sababi  shuki  iste‘molchi  aynan  bir  tovarga  asta-sekin  to‘yinib, 

pirovardida  uning  qoniqishi  o‘zining  oxirgi  chegarasiga  etadi.  Boshqacha aytganda 

mazkur  tovarning  keyingi  nafliligi  uni  iste‘mol  qilish  hajmi  ortib  borishi  bilan 

kamayib borish tamoyiliga ega bo‘ladi. Bu keyingi (qo‘shilgan) naflilikning pasayib 

borish  qonuni  deb  nom  olgan.  Agar  iste‘molchiga  tamadi  qilingan  biror  ovqatning 

birinchisi  10  «yutil»  naf  keltirsa,  ikkinchisi  -7,  uchinchisi  -4  va  to‘rtinchisi  faqat  1 

---

198 

ga  teng  shunday  naf  keltiradi.  (13.1-chizma  Bir  ne‘matning  iste‘mol  qilinadigan 

miqdori  qanchalik  ko‘p  bo‘lsa,  uning  navbatdagi  yangi  birligini  iste‘mol  qilish 

natijasida shuncha kam keyingi naflilik olinadi.