Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

 

 

12.1-chizma.Ishchi kuchi bozori modeli 

---

189 

Tadbirkorlar  ham  ish  haqi  pasayib  borishi  sharoitida  ko‘proq  xodimlarni 

ishga yollashga harakat qiladi. Shunday qilib, ish haqining pasayish tamoyili ishchi 

kuchi taklifi va unga bo‘lgan talab sohasida ham qaror topadi. 

Ish  haqi  muvozanatli  darajaga  nisbatan  pasaygan  sharoitda  ishchi  kuchiga 

talab uning taklifidan ortsa ish beruvchilar bo‘sh ish o‘rinlarini to‘ldirish uchun ish 

haqini oshirishga tayyor bo‘ladi. Ish haqining bunday ortishi tufayli ishchi kuchini 

taklif  qilishga  tayyor  xodimlar    soni    ko‘payadi.    Ham  birinchi,  ham  ikkinchi 

holatda  ishchi  kuchi  bozorida  muvozanatlilik  tiklandi  va  to‘liq  bandlik  holatiga 

keladi. 

Ishchi kuchi taklifining yana bir xususiyati shundaki, u kishilarning shaxsiy 

erki  va  afzal  ko‘rishiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Xodim  qancha  vaqt  ishlashini  hamda 

vaqtning qancha qismini dam olish va boshqa muqobil ishlarga ajratishini o‘zi hal 

qiladi.     

Ishchi  kuchi  bozoriga  tadbiqan  o‘rnini  bosish  samarasi  shunda  namoyon 

bo‘ladiki,  xodim  tomonidan  bo‘sh  vaqtning  har  bir  soati  yo‘qotilgan  naf  sifatida 

qaraladi. 

Daromad 

samarasi 

shunda 

namoyon 

bo‘ladiki,  xodim  moddiy 

ta‘minlanishning  etarlicha  yuqori  darajasiga  erishganda  ish  haqining  yanada 

oshishi bo‘sh vaqt foydasiga mehnat taklifining qisqarishiga olib keladi. 

Ishchi kuchi bozorida kishilar xulqidagi aynan shunday qonuniyat uzoq vaqt 

davomida  ish  haftasi  qisqarish  tamoyili  asosida  yotadi.  Rivojlangan  g‘arb 

davlatlarida  oxirgi  100  yil  davomida  ish  haftasi  40%  ga  qisqarib,  uning  hisobiga 

bo‘sh vaqt keskin ortgan. Inson hayot davri cheklanganligi sababli bo‘sh vaqt eng 

qadrli ne‘mat hisoblangan sharoitda uning ortishi nihoyatda ahamiyatli.