Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Mamlakatdagi  ishchi  kuchi  umumiy  taklifini  quyidagi  omillar  belgilab 

beradi: 

-

 

Mamlakat aholisining soni; 

-

 

Aholining umumiy sonida mehnatga yaroqli bo‘lganlar salmog‘i; 

-

 

Aholining jinsi va yosh tarkibi. 

Mehnatning  sof  raqobatli  bozorida  ish  haqi  darajasining  shakllanishi  quyidagi 

xususiyatlarga ega bo‘ladi: 

-

 

ish haqi darajasi alohida mehnat turiga yalpi talab va uning yalpi taklifi 

ta‘sirida shakllanadi; 

-

 

alohida ishga yollanuvchilar va ishga yollovchilar ish haqi darajasiga 

ta‘sir ko‘rsata olmaydi; 

---

188 

-

 

mehnatga umumiy talab yoki uning umumiy taklifidagi ancha katta 

o‘zgarishlar ish haqi darajasida o‘zgarish bo‘lishiga olib keladi. 

Monopsoniya sharoitida ish haqi darajasi quyidagicha aniqlanadi: 

-

 

ishga  yollovchilar  ish  haqi  darajasini  belgilashda  nisbiy  hukmronlikka 

ega bo‘ladi; 

-

 

alohida mehnat turi taklifining cheklanishi ish haqi o‘rtacha darajasining 

ko‘tarilishiga olib keladi; 

-

 

mehnat turiga talab kamayganda ish haqi darajasi pasayadi. 

Ishchi kuchi bozorida ish haqi darajasi (W) va band bo‘lganlar soni (L) talab 

(D) va taklif (S) ning o‘zaro ta‘siri natijasida aniqlanadi ( 12.1 - chizma) 

Mazkur  bozorda  muvozanatlik  barcha  tadbirkorlar  W0  darajasida  ish  haqi 

to‘lashga roziligini, yetarli  miqdorda bo‘sh qo‘llar mavjudligini va ishchi kuchiga 

talab to‘liq qondirilganligini anglatadi. 

Bozor muvozanati holatida barcha xodimlar to‘liq ish bilan ta‘minlangan va 

ish  haqining  W

0 

darajasida  o‘zlarining  mehnatini  tavsiya  qilishga  tayyor  bo‘ladi. 

Shu sababli E nuqta to‘liq bandlik holatini ko‘rsatadi. Boshqa har qanday sharoitda 

ish  haqi  W

0 

darajadan  farq  qilib  ishchi  kuchi  bozoridagi  muvozanatlik  buziladi. 

Haqiqatda, agar  ishchi kuchi taklifi  unga bo‘lgan talabdan ortsa, ishsizlik  vujudga 

keladi,  ishlab  chiqarishda  band  bo‘lganlar,  ish  o‘rinlarini  yo‘qotib  qo‘ymaslik 

uchun,  o‘zlarining  mehnat  qilish  layoqatini  ancha  past  ish  haqi  darajasida  ham 

taqdim qilishga tayyor turadi.