Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Raqobat (lotincha,  – qochish, to’qnashish) – bozor sub’ektlari,  o’rtasida  

yuqori  foyda,  ko’proq  naflilik  va  omilli  daromadga  ega  bo’lish  uchun  

iqtisodiy manfaatlarining to’qnashishini  anglatadi.  

 

10.1-chizma. Raqobat ishtirokchilarining asosiy maqsadlari

 

Bunda ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida sarflangan xarajatlarining har bir birligi 

evaziga  ko‘proq  foyda  olish  uchun  kurash  boradi.  Mana  shu  foyda  orqasidan 

quvish  natijasida  tovarlarni  sotish  doiralari,  ya‘ni  qulay  bozorlar  uchun,  arzon 

xomashyo,  energiya  va  arzon  ishchi  kuchi  manbalari  uchun  ular  orasida  kurash 

boradi. 

O‘z navbatida xaridorlar, ya‘ni iste‘molchilar sarflagan har bir so‘mi evaziga 

ko‘proq naflilikka ega bo‘lish uchun kurashadilar, ularning har biri arzon va sifatli 

tovar va xizmatlarga ega bo‘lishga harakat qiladi. 

Iqtisodiy  resurs  egalari  taqdim  qilingan  resurslari  hisobiga  ko‘proq  omilli 

daromadga ega bo‘lish uchun kurashadilar. 

Ishlab  chiqaruvchilarning  faoliyat  ko‘rsatuvchi  tadbirkor  resurs  egalarining 

mulk egasi va iste‘molchilarning daromad egasi sifatida erkin va mustaqil bo‘lishi 

raqobatning  iqtisodiy  asosini  tashkil  etadi.  Chunki  har  bir  bozor  sub‘ektining  o‘z 

manfaati  bo‘lib,  ular  shu  manfaatga  erishish  uchun  intiladi.  Mulk  egasining  tovar 

ishlab  chiqarish  va  barcha  boshqa  sohalardagi  faoliyati  shu  manfaatga 

bo‘ysundirilgan  bo‘ladi.  Bu  jihatdan  qaraganda  raqobat  erkin  iqtisodiy  faoliyat 

qiluvchi  sub‘ektlar  manfaatlarining  to‘qnashuvidan  iborat  bo‘lishi  aniq 

---

155 

tavsiflanadi. 

Raqobat 

mavjud 

bo‘lishining 

boshqa 

sharti 

tovar-pul 

munosabatlarining ma‘lum darajada rivojlangan bozor tizimida amal qilishidir. 

Raqobatning rivojlanish bosqichlari: 



 

Oddiy tovar xo‘jaligiga xos bo‘lgan raqobatchilik bosqichi. 



 

Sof yoki erkin raqobatga asoslangan bosqich. 



 

Monopolistik raqobat bosqich. 



 

Hozirgi zamon madaniy jihatdan rivojlangan raqobatchilik bosqichi.