Boynazarova azizaning qattiq jism fizikasi fanidan seminar mashg’uloti Mavzu:” faza o’zgarishlarining turlari

O’zbekiston Oliy va O’rta Maxsus ta’lim Vazirligi Mirzo ULUG’BEK NOMIDAGI o’ZBEKISTON Milliy universiteti PO’LAT HABIBULLAYEV NOMIDAGI FIZIKA FAKULTETI F18-03 GURUH TALABASI Boynazarova azizaning qattiq jism fizikasi fanidan seminar mashg’uloti Mavzu:” faza o’zgarishlarining turlari ” TOSHKENT – 2021

Reja:
Faza o’tishlar
I-tur faza o’tish
II-tur faza o’tish
Biror moddaning tashqi shart-sharoitlar o‘zgarishi natijasida bir termodinamikaviy holatdan ya’ni fazadan boshqasiga o‘tish hodisasi faza o‘zgarishlari yoki faza o‘tishlari deyiladi.
Har qanday faza o’tishida moddaning agregat holatining o‘zgarishi mutlaqo shart emas. Ammo moddaning agregat holatining har qanday o‘zgarishi faza o‘tishidir. Ko‘p hollarda amalda o‘zgarmas bosimda temperatura o‘zgarishi bilan sodir bo‘ladigan faza o‘tishlari o‘rganiladi. Shuning uchun ham ko‘p hollarda faza o‘tishi nuqtasi (chizig‘i emas), erish temperaturasi terminlari ishlatiladi. Tabiiyki, faza o‘tishi o‘zgarmas temperaturada bosim o‘zgarishi bilan ham, ayni paytda temperatura va bosim o‘zgarishi bilan ham, p va T o‘zgarmas bo‘lganda moddaning tashkil etuvchilarining konsentratsiyasi o‘zgarishi natijasida ham sodir bo‘lishi mumkin.
Zichlikning sakrashsimon o`zgarishi bilan bo`ladigan fazaviy o`tishlar birinchi tur fazaviy o`tishlar deb ataladi.
Birinchi tur fazaviy o`tishlar uchun modda xossalarining sakrashsimon, ya`ni juda qisqa temperaturalar intervalida o`zgarishi xarakterlidir. Binobarin, aniq o`tish temperaturasi yoki o`tish nuqtasi haqida , masalan, qaynash nuqtasi, erish nuqtasi va xokazo haqida gapirish mumkin.
Birinchi turdagi fazali o'tishlarga quyidagilar kiradi:
qattiq jismni suyuqlikka aylanishi (eritish) va teskari jarayon (kristallanish), suyuqlik - bug'ga (bug'lanish, qaynash). Bitta kristalli modifikatsiya boshqasiga (polimorfik o'zgarishlar).
Geliy holat diagrammasining eng qiziq xususiyati qattik va gazsimon fazalar orasida muvozanat chizig`ini yo`kligidir. Bundan har qanday sharoitda ham qattiq geliy o`zining bug`lari bilan muvozanat bo`la olmaydi degan ma`no kelib chiqadi. Qattik geliy ustida faqat suyuq Не I va Не II bo`lishi kerak, biroq gazsimon geliy bo`la olmaydi. Demak geliy haydash mumkin bo`lmagan modda ekan.
Geliyning bu barcha xususiyatlari, jumladan uning absolyut nolda ham suyuq holda qolishi, faqat kvant nazariyasi asosida tushuntirilishi mumkin; geliy kvant mexanikasi nazariyasidan kelib chiqadigan effektlar makroskopik xossalarda namoyon bo`ladigan tabiatdagi yagona moddadir.
Ikkinchi turdagi o'zgarishlar o'tishlari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
oddiy o'tkazgichning supero'tkazuvchi holatga o'tishi, geliy-1 supero'tkazuvchi geliy-2 ga, ferromagnitning paramagnetga o'tishi. Temir, kobalt, nikel va gadoliniy kabi metallar yuqori darajada magnitlanishi va magnitlangan holatini uzoq vaqt saqlab turishi bilan ajralib turadi.
Ferromagnetik- muayyan haroratdan pastroq atomlar yoki ionlar magnetik momentlarining (nometall kristallda) yo jamlashgan elektronlar magnitik momentlarining (metal kristallarda) ferromagnitik o`rnashadigan modda.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT