Botanika indd

8-§. ILDIZNING ICHKI TUZILISHI
Ildizning ichki qismi ancha murakkab tuzilgan. Uni mik- 
roskopda ko‘rish uchun maxsus preparat tayyorlanadi. Bu- 
ning uchun ildiz bo‘laklaridan 
ko‘ndalangiga yupqa parrak ke- 
sib olinib, buyum oynasidagi 
suv tomchisiga yoki glitseringa 
qo‘yiladi. So‘ngra unga rang be- 
riladi va ustiga qoplagich oyna 
yopib qo‘yiladi. Mikroskopda 
ildizning sirtqi qismi hujayra- 
lardan tuzilganligini va shu hu­
jayralaming ayrimlaridan ildiz 
tukchalari chiqqanligini ko‘rish 
mumkin (17-rasm).
Har bir ildiz tukchasi bitta 
uzun hujayradan tashkil topgan.
Bu hujayra esa yupqa qobiq, 
sitoplazma va yirik yadrodan 
tashkil topgan. Ildiz ana shu 
tukchalari orqali tuproqdan suv 
va unda erigan oziq moddalami 
shimib oladi. Ildiz tukchalarining
yon ildizlar
o‘tkazuvchi
zona
so‘ruvchi 
zona
o‘ suvchi 
zona
bo‘linuvchi 
zona 
Щ
|
ildiz 
ildiz
tukchalari 
qinchasi
1 7-rasm.
 Ildizning tuzilishi

---

faoliyati 10-12 kun davom etadi. Keyin ildizning uchidagi 
shimuvchi qismidan yangi ildiz tukchalari o‘sib chiqadi. Bu 
jarayon o‘ simliklarda uzluksiz davom etadi. Natijada ildiz 
tukchalari tuproqning ichkari qatlamlariga kirib boradi va 
o‘ simlikni suv va mineral tuz bilan ta’minlab turadi.
Ildizning po‘ sti o‘ziga xos hujayralardan tashkil top­
gan. Po‘ st hujayralari tirik, yumaloq va yupqa qobiqli 
bo‘ladi. Hujayralar orasida havo bilan to‘ lgan bo‘ shliqlar 
bo‘lib, ildizdagi hujayralar ana shu havo bilan nafas oladi. 
K o‘ndalangiga kesilgan ildizning o‘rta qismida qalin devorli 
yirik teshikchalar ko‘rinadi. Bu teshikchalar o‘rta (marka- 
ziy) qismdagi naychalardan iborat (18-rasm).
Yosh ildizni bo‘ylamasiga kesmasini ко‘rib chiqamiz. 
Ildizning uchki qismida hosil qiluvchi to*qima hujayra- 
laridan iborat bo‘linuvchi qism joylashgan. Bu hujayra­
lar tinmay bo‘ linib turadi. Bo‘linish qismini tashqi to- 
mondan ildiz qinchasi himoya qiladi. Bo‘linish qismidan 
yuqorida o‘suvchi qism joylashgan. Bu qismda hujayralar 
bo‘linmaydi, balki о‘ sib, ma’lum funksiyani bajarishga ix- 
tisoslashadi. Ocsish qismidan yuqorida so‘ruvchi qism joy­
lashgan bo‘lib, bu qismda ildiz tukchalari hosil bo‘ladi.