Botanika indd

0 ‘tkazuvchi to‘qima. Bu to‘qima o‘ simlik tanasida 
moddalaming harakatlanishini ta’minlaydi. Bu jarayon poya 
va ildizning o‘tkazuvchi to‘qimalari - ksilema va floema 
naylari orqali sodir bo‘ladi. Ksilemada o‘lik hujayralardan 
iborat o‘tkazuvchi naylar va traxeidlar bo‘ lib, ular orqali suv 
va unda erigan mineral tuzlar ildizdan o‘ simlikning barcha

---

organlariga harakatlanadi. Floemada tirik hujayralardan ibo­
rat elaksimon naylar bo‘lib, ular orqali barglarda fotosin­
tez jarayonida hosil bo‘lgan organik moddalar o‘ simlikning 
boshqa organlariga yetkaziladi. Elaksimon nay hujayralari 
yadroga ega emas, ularning yonida yo‘ ldosh hujayralar bor.
Mexanik to‘qima o‘ simlik organlariga mexanik mus- 
tahkamlik (tayanch) beruvchi to‘ qima hisoblanadi. Mexanik 
to‘qimaning quyidagi turlari mavjud. 1. Kollenxima - tirik, 
cho‘ziq, qalin qobiqli, xloroplastga ega hujayralar bo‘lib, 
barg bandida, yosh novdalarda tayanch vazifasini bajaradi.
2. Sklerenxima - o‘lik, qalin qobiqli hujayralardan iborat 
bo‘lib, ikki turga bo‘linadi: uzun ingichka - lub tolalari, 
yog‘ ochlik tolalari va yumaloq - sklereid hujayralar. Skle- 
reid hujayralar urug‘laming qobig‘i (yong‘oq, olcha, o‘rik) 
da, meva eti (nok, behi)da bo‘ladi.
Ajratuvchi to‘qima. 0 ‘ simliklarda kechadigan hayotiy 
jarayonlarda turli moddalar hosil bo‘ladi. Ajratuvchi to‘qima 
hujayralari efir moylari, kauchuk, nektar va smola, fitonsid 
va boshqa moddalami ajratib chiqaradi.
©
1. To‘ qima deb nimaga aytiladi?
2. To‘ qimalar necha xil bo‘ ladi?
3. Qaysi to‘qima orqali fotosintez jarayoni amalga oshadi?
4. Daraxtlar qaysi to‘ qima hisobiga bo'yiga va eniga o‘ sadi?
I l l
BOB. G U L L I О 4 S IM L IK L A R N IN G  
V E G E T A T IV V A G E N E R A T IV O R G A N L A R I