Botanika indd

yerbag‘ir tugmachaguldir 
(102-rasm).
U bo‘yi 10-40 sm keladigan, bir yillik begona o‘t. Uni 
barcha sug‘oriladigan yerlarda, ariqlar bo‘yida va ekin-
aniqlang.
119

---

>5
4 0 1 
2
102-rasm.
Yerbag‘ir tugma- 
chagul:
1
- umumiy ko‘rinishi; 
2
- guli; 
3
- to‘p mevasi; 
4 -
mevasi.
lar orasida uchratish mum- 
kin. Poyasi sershox, yer 
bag‘irlab yoki yonboshlab 
o‘sadi. Barglari uzun band­
li, yaprog‘i deyarli yumaloq, 
cheti 5-7 ga bo‘lingan. Gulla­
ri barg qo‘ltig‘ida o‘mashgan. 
Gultojbarglari 5 ta, erkin, 
gulkosachabarglarga 
nisba- 
tan 2 marta uzun. Chang­
chilari ko‘p, iplari birikkan, 
urug4chini o‘rab turadi.
Yerbag'ir tugmachagul apreldan sentabrgacha gul- 
laydi. Mevasi quruq meva, 12-16 ta mevachadan tashkil 
topgan yig‘ma meva.
Tugmachagulning quritilgan bargi, guli va urug4 i xalq ta- 
bobatida ichni yumshatuvchi dori sifatida ishlatiladi.
Daryo va ко4liar sohilidagi to4qaylarda, semam yerlarda 
dorivor gulxayri 
o4sadi. U gulxayri turkumiga oid, bo4yi 
70-150 sm keladigan ko4p yillik o4t. Ildizidan tayyorlangan 
damlama ilmiy tabobatda yo4talga qarshi ishlatiladi.
Respublikamizda ekiladigan, gulxayridoshlarga mansub 
o4simliklar orasida g4o4za asosiy o4rinni egallaydi.
O'zbekistonda g4o4za turkumiga mansub asosan 3 tur 
o4sadi. Bulaming hammasi ham bir yillik madaniy o4simlik 
sifatida o4stiriladi (103-rasm).
1.
Jaydari g(o(za 
- ko4saklari mayda. Tolasi mallarang, 
qisqa va dag4al. Vatani AMka. Hozirgi vaqtda uni faqat taj­
riba maydonlarida uchratish mumkin.
2. Meksika g‘o6zasi yoki oddiy g‘o‘za. 
Ostki gulko- 
sachabarglari 3 ta, kocachabarglari 5 ta. Gullari yakka, yirik, 
gultojbarglari och sariq, tubi qizil, dog4 siz. Ko4saldari yirik, 
4-5 chanoqli, yaxshi ochiladi, tolasi mayin, uzun, oq, ba’zan 
qo4ng4ir rangda. Vatani Markaziy Amerika. Hozir O'zbekistonda 
shu tur asosida yetishtirilgan ko4plab navlar ekiladi.
120

---

103-rasm.
G‘o‘za:
1 
- umumiy 
ko‘rinishi; 
2 -
yosh 
nihol; 
3 -
guli;
4 -
yosh ko‘sagi;
5 -
yetilgan ko‘sagi