Botanika indd

karbonat angidrid
suv bilan birikadi. Natijada, dastlab shakar, so‘ngra kraxmal 
hosil boiadi. Karbonat angidrid suv bilan birikkanda, shakar- 
dan tashqari yana erkin kislorod gazi ajralib, og‘izchalar or­
qali havoga chiqadi. 0 ‘simliklar hujayrasida faqat shakar va 
kraxmal emas, balki boshqa oziq moddalar ham to‘planadi. 
0 ‘simliklarda organik moddalaming hosil bo‘lishi juda mu­
rakkab jarayon hisoblanadi (59-rasm).
suv bug‘i
yorug‘lik
karbonat
angidrid
kislorod
kislorod 
karbonat angidrid
suv va unda 
erigan organik 
moddalar
58-rasnu
Barglarda organik moddalarning hosil bo‘lishi
karbonat
angidrid
C L
suv
{ f -
. x
xlorofill
kislorod
66
59-rasm.

---

yod
eritmasi
60-rasm.
Barglarda kraxmal hosil bo‘lishini ifodalovchi tajriba
Xlorofill donachalari ishtirokida hosil bo‘lgan organik 
moddalar suvda eriydi. Ular barg eti hujayralaridan tomir- 
laming elaksimon naylariga o‘tadi va ular orqali hamma 
organlarga - gul, urug4, meva va ildizga tarqaladi. 0 ‘simlik 
organlarining hujayralari shu organik moddalardan oziqlana- 
di. Ortiqcha organik moddalar urug4, meva, ildiz va boshqa 
organlarning g‘amlovchi to‘qimalarida to4planadi.
0 4simliklarga yorug4lik, harorat, suv, mineral tuzlar 
va karbonat angidrid gazi qancha yetarli bo‘Isa, orga­
nik moddalar shuncha ko‘p hosil bo‘ladi. Ularda orga­
nik moddalar qancha ko4p bo‘Isa, hosili shuncha mo4l 
bo4ladi. O'simliklardagi mazkur qonuniyatga amal qilin- 
sa, ulardan yuqori hosil olish mumkin. Ana shuni yaxshi 
bilgan dehqonlar issiqxonalarda zarur sharoitni sun’iy ra- 
vishda yaratib, yuqori hosil yetishtirmoqdalar. Hatto qish 
oylarida ham issiqxonalarda elektr nuri orqali qo4shimcha 
yorug4lik, harorat va mineral tuzlar berib, sabzavot, poliz 
ekinlari va har xil gullami o4stirmoqdalar. Demak, har 
qanday o4simlikni ekkanda iming yorug4likka bo4lgan ta- 
labini inobatga olish zarur.
67

---

©
1. Fotosintez nima?
2. Organik moddalar hosil bo‘lishi jarayonida nimalar ishtirok 
etadi?
3. Fotosintez jarayonida barglarda qanday gaz o‘zlashtiriladi va 
qanday gaz ajralib chiqadi?
4. 0 ‘simliklar hayotida yorug‘lik qanday ahamiyatga ega?
Ф
1. Qorong‘i joyda ikki-uch kun saqlangan o‘simlik bargini va 
yorug‘da o‘sib turgan o‘simlikning usti bir parcha qora qog‘oz 
bilan berkitilgan bargini oling. Ulami spirtga solib, rangsizlanti- 
ring. Rangsizlantirilgan barglami suv bilan yuvib, likopchalarga 
qo‘ying va ustiga yod eritmasidan tomizing (60-rasm). Ochiq 
barglar va usti qora qog‘oz bilan berkitilgan bargning qismla­
ri qanday rangga kirishini diqqat bilan kuzating. Bu tajribadan 
xulosa chiqaring.
2. 
Barglarda faqat yorug‘lik ta’sirida kraxmal hosil bo'lishini 
ifodalovchi tajribani so‘zlab bering.