Botanika indd

a -
Poyaning tajriba- 
Poyaning tajribadan
gacha bo‘ylama va 
°
y0q , 
so‘ng bo‘ylama va
kocndalang kesimi 
suv ^ nov 
ko‘ndalang kesmn
56-rasm.
Suv va unda erigan mineral moddalarning yog‘ochlik 
orqali harakatini ko(rsatuvchi tajriba
63

---

Halqa shaklida kesib olingan novdada 
qo‘shimcha ildizlaming hosil bo'lishi
qo‘shimcha
po‘stlog‘i halqa 
к 
ffij г ildizlar
shaklida kesib olin- 
a t *1 
/ y o g ‘ochlik
gan novda
57-rasm.
Organik moddalarning floema orqali harakatlanishini 
ko‘ratuvchi tajriba
ko‘rinib turibdiki, novdaning po‘stlog‘i kesib olingan pastki
qismiga oziq moddalar o‘tmas ekan (57-rasm).
Shunday qilib, suvda erigan holdagi mineral o‘tkazuvchi 
naylar, organik moddalar esa elaksimon naylar orqali hara- 
katlanadi. 0 ‘simliklaming oziqlanishida ularning barcha or- 
ganlari bir-biriga bog‘liq holda ishtirok etadi. Agar ulardan 
birortasi qatnashmasa, oziqlanish jarayoni buziladi. Masa- 
lan, ildiz suv va unda erigan mineral tuzlami zarur miqdor- 
da yetkazib bermasa, barglarda organik moddalar kam hosil 
bo‘ladi. Aksincha, barglarda organik moddalar yetishmasa, 
o‘simliklaming barcha hujayra, to‘qima va organlari o‘sish 
va rivojlanishdan to‘xtaydi.
0 ‘simlikdagi oziq moddalar harakatini o‘simlik shox- 
shabbasiga shakl berish va qisqartirish hisobiga kerakli 
tomonga yo‘naltirish mumkin. Masalan, g‘o‘zani chilpish 
organik moddalami barglardan gul va mevalarga tomon 
yo‘naltirish imkonini beradi.
Poyaning yog‘ochlik qismi orqali suv va unda erigan 
mineral tuzlar, lub qavati orqali esa organik moddalar hara- 
katlanadi.
©
1. Suv va unda erigan mineral tuzlar ildizdan barglarga poya­
ning qaysi qismi orqali ko‘tariladi?
2. Organik moddalar o‘simliklaming qaysi organlarida to‘p- 
lanadi?
64

---

3. Barglardagi organik moddalar poyaning qaysi qavati orqali 
harakatlanadi?
4. Oziq moddalar harakat yo‘nalishini boshqarishi mumkinmi?
Ф
Хопа o‘simliklaridan xinaning bitta shoxchasini oling, uni 
siyoh (rang)li suvga solib, unda moddalaming harakatini ku- 
zating. Uning shoxchasini ko‘ndalangiga kesib ko‘rish mum­
kin.