Botanika indd

1.  Vegetativ  organlar 
-   lotincha  «vegetatio»  so‘zidan 
olingan  bo‘lib,  o‘sish,  rivojlanish  degan  ma’noni  bildiradi. 
0 ‘simliklaming  ildizi,  poyasi  vegetativ  organlardir.
2.  Generativ  organlar 
-   lotincha  «generate»  so‘zidan 
olingan  bo‘lib,  yaratmoq,  tuzmoq  degan  ma’noni  bildiradi. 
Generativ  organlarga  gul,  meva va  urug‘  kiradi.
©
1.  Barcha  gulli  o'simliklar  uchun  xos  bo‘lgan  belgilar  nima-
 
lardan  iborat?
2.  Gulli  o‘simliklarning  qanday  organlari bor?
3.  Gulli  o‘simliklar nima uchun xilma-xil bo‘ladi?
4.  Bu  o‘simliklar  qanday  sharoitlarda  o‘sishga moslashgan?
V
jl
 
Birorta gulli o‘simlikning umumiy tuzilishi bilan tanishib chi-
1 
qing.  Uni  boshqasi  bilan  solishtirib  ko‘ring.  Farqini  ay ting.
3-§.  0 ‘SIMLIKLARNING  HAYOTIY  SHAKLLARI
0 ‘simliklaming  tashqi  muhitga  har  xil  shaklda  mosla- 
shishi 
hayotiy  shakl 
deyiladi.
Gulli  o‘simliklar  hayotiy  shakllariga  ko‘ra  daraxt,  buta, 
yarimbuta,  bir  yillik,  ikki  yillik  va  ko‘p  yillik  o‘tlarga 
bo‘linadi.

---

Daraxtlar 
-  bitta yo‘g‘on yog‘ochlashgan tanali,  baquv- 
vat  ildizli  va  keng  shox-shabbali,  baland  bo‘yli  ko‘p  yil­
lik  o‘simliklar.  Olma,  o‘rik,  yong‘oq  va  shaftolining  shox- 
shabbasi  yoyiq;  qarag‘ay  va  terakniki  g‘uj  va  tik;  sadaqay- 
rag‘ochniki  sharsimon bo‘ladi  (3-rasm).
Tabiiy  holda  o‘sadigan  daraxtlar  sharoitga  qarab  bir- 
biridan keskin farq qiladi.  Tog‘laming  o‘rta qismidagi  archa 
bo‘ydor bo‘lib  o‘ssa,  eng balandliklardagisi  esa yerdan  0,5- 
1  m ko‘tariladi,  xolos.  Bu  hoi  o‘simliklami  doimiy  esib  tu- 
radigan shamoldan va qishning qattiq sovuqlaridan saqlaydi.
Butalar 
-  bir  nechta  yog‘ochlashgan  poya  -   tanaga  ega 
ko‘p  yillik  o‘simliklar  (4-rasm).  Ildizdagi  qo‘shimcha  kur- 
taklardan yangi yosh novdalar o‘sib  chiqadi.  Bularga irg‘ay, 
singirtak,  na’matak,  zirk,  bodomcha,  uchqat,  anor,  limon, 
qoraqat,  ligustrum,  nastarin  kabi  o‘simliklami  misol  qilib 
keltirish  mumkin.