Botanika indd

kurtak  payvand-
 
dir.  Payvandlash  uchun  kesib  olinadigan  kurtak  qalam­
cha 
payvandust 
deyiladi.  Payvand  qilish  uchun  o‘stirilgan 
urug‘ko‘chat 
payvandtag 
deyiladi.  Payvandlash uchun kur-
77

---

70-rasm.
 Qulupnayning vegetativ ko‘payishi
taklari  tiniin  davrida bo‘lgan bir yillik,  quyoshda toblangan 
novdalar kesib  olinadi.
Payvandlash  uchun  dastlab  payvandtag  po‘stlog‘i  o‘tkir 
pichoq  bilan  «Т»  harfi  shaklida  kesiladi.  Kesilgan  joy 
po‘stlog‘i  asta-sekin  keriladi.  Ulanadigan  kurtak  biroz 
po‘stloq  va  yog‘ochligi  bilan  birga  kesib  olinadi  va  pay- 
vandtagdagi  ochilgan  po‘stloq  orasiga  joylanadi,  so‘ngra 
yuqoridan  pastga  qarab  chipta bilan  o‘rab  bog‘lanadi.  Pay- 
vand  qilingan  kurtaklaming  tutgan-tutmaganligi  6-10  kun- 
da  bilinadi.  Kurtagidan  payvandlash,  asosan,  avgust  oyida 
o‘tkaziladi.
Vegetativ yo‘l bilan ko‘payadigan  o‘simliklardan yana 
biri  qulupnaydir.  U,  asosan, jingalagidan ko‘payadi.  Bitta 
asosiy  tupdagi  poyalarning  sudralib  o‘sishi  hisobiga  bir 
necha  tup  qulupnay  hosil  bo‘ladi.  Asosiy  tupdan  o‘sib 
chiqqan  sudraluvchi  yosh  novdasi 
jingalak 
deyiladi. 
Yozda  qulay  sharoitda jingalakdagi  kurtaklardan  barg  va 
ildizchali  kichik  o‘simlik tupi  rivojlanadi  (70-rasm).
Bundan  tashqari,  ayrim  o‘simliklaming  tugunagi  va  pi- 
yozboshi kesib  yoki bo‘laklarga boclib  ekiladi.  Ba’zi mada- 
niy  o‘simliklar 
parxish 
yo‘li  bilan  ko‘paytiriladi  (tok,  atir- 
gul,  qoraqat).  Bunda  o‘simliklar  novdasining  ma’lum  qis­
mi  asosiy  poyadan  ajratilmagan  holda  tuproqqa  ko‘miladi. 
Ko‘milgan novda ildiz hosil qilgandan keyin asosiy poyadan 
ajratiladi.
Shunday  qilib,  tez  va  yuqori  hosil  olish,  yaxshi  sifatli 
navlarni  saqlab qolish hamda ko‘paytirish maqsadida mada- 
niy  o‘simliklar vegetativ yo‘l bilan ko'paytiriladi.
78

---

1.  Ток,  anjir,  anor, jiyda va terakni qalamchasidan ko‘paytirish 
uchun nima  qilish kerak?
2.  Qalamchalar  o‘sib  chiqishi  uchun  qanday  sharoit zarur?
3.  Kurtak payvand  qanday  qilinadi?