Botanika 6-sinf imtihon javoblari

Botanika 6-sinf imtihon javoblari

(Muammolar bo`lsa Tel: [phone]; Telegram: [phone])

1-bilet

1.Tabiatda isiriq,chakanda,zubturum,gulxayri,cherkez va boshqa dorivor o’simliklar bor.Ularning har biri o’ziga xos xususiyatlarga ega.

2.Ra’nodoshlar oilasiga 3000 dan ortiq o’simlik turi kiradi.Bularga tobulg’i, olcha,namatak,olma,o lxo’ri,qulupnay,maymunjon,malina,nok,shaftoli,bodom,kamxastak,gilos va boshqalar kiradi.

3.Loviya ikki urug’pallali o’simlik.Urug’i tashqi tomondan qalin po’st bilan qoplangan.Ichida urug’pallalar va murtak joylashgan.Murtagi ildizcha,poyacha va 2 ta bargchadan iborat.Bug’doy bir urug’pallali o’simlik hisoblanadi.Urug’i cho’ziq shaklda. Ustki tomondan quruq bir juft qobiq bilan qoplangan.murtagi boshlang’ich ildizcha,boshlang’ich poya,boshlang’ich bargchadan iborat.

2-bilet

1.Tabiatda yovvoyi yem-xashak o’simliklaridan shuvoq,burchoq,sebarga,izen,keriuk,javdar va boshqalar uchraydi.

2.Gullari mayda, rangsiz,to’g’ri ba’zan qiyshiq ,ikki jinsli ba’zan birjinsli.Gulqo’rg’oni oddiy 5 bo’lakli yoki qisqarib ketgan.Changchisi 2-5 ta erkin.Urug’chisi 2-5 ta qo’shilgan.

3.Biror o’simlik urug’idan olib bankaga solib unig ichiga yonib turgan sham tushirsak sham yonishda davom etadi,song og’zini yopib birnecha soatga chetga olib qo’ysak va uning ichiga yana sham tushirsak sham o’chib qoladi. Bunga sabab bankada kislarot qolmagan,urug’lar nafas olgan.

3-bilet

1. Botanika fani geobotanika,poleobotanika, sistematika,ekologiya,intrologiya(iqlimlashtirish),briologiya,sitoloembriologiya,anatomiya,morfologiya kabi bo’limlarga bo’linadi

2. Qoqio’tdoshlar oilasiga kiruvchi o’simliklarning asosiy belgisi ularning tupguli savatcha shaklida bulishidir.Savatch a sirtdan tilsimon o’rama gulbargchalar bilan o’ralgan.Gulqo’rg’oni murakkab tuzilishga ega.Gulkosachabargi,tojbargi,changchisi 5tadan joylashgan.urug’chisi2ta qo’shilib rivojlangan.

3. Kurtakning ichki tuzilishini o’rganish uchun terak o’simligi kurtaklaridan olamiz va uni lupa ostida ko’rganimizda kurtakni tashqi tomondan qalin va quruq qobiq bilan qoplangganini ko’ramiz.Uning ichida boshlang;ich paya va bargni ko’rish mumkin.

4-bilet

1.O’simliklarning turiga qarab ildizlar turli ichki va tashqi tuzilishga ega.Ildiz tashqi tomondan qoruq,yuzasi oqish,sarg’imtir,qoramtir rangli po’st bilan qoplangan va uning ustida mayda ildiz tukchalar bilan qoplangan.Har bir ildiz tukchasi bitta hujayradan iborat va 10-20 kun yashaydi.Ildiz tukchalari tuproq tarkibidagi suv va mineral tuzlarni surib olishdir.Agar ildizni ko’ndalangiga kesib ko’rsak orta qismida yirik teshiklarni ko’rish mumkin.Agar ildizni uzunasiga kesib qarasak 4 ta bo’limni ko’rish mumkin.Ular ildiz qinchasi,o’suvchi,so’ruvchi va o’tkazuvchi qismlar.

2.To’pgullar oddiy va murakkabga bo’linadi.oddiy to’pgullargaoddiy shingil(qashqarbeda),oddiy soyabon(piyoz) ,so’ta(makkajo’xori),boshcha(sebarga),oddiy boshoq(zubturum),qalqoncha(olma),savatcha(qoqio’t)kuchala(tol).Murakkab to’pgullarning murakkab boshoq(Bug’doy),murakkab soyabon(sabzi),murakkab shingil(nastarin) kabi turlari bor.

3.Biologiya xonasida yorug’sevar o’simliklardan xona gullari bor.Misol uchun fikus,giran,aloi va boshqalar.Qirg’oqchilikka chidamli o’simliklardan kaktus bor.

5-bilet

1.Ildiz tizimiga ko’ra o’qildiz va popukildizga bo’linadi.O’qildiz asosan ikkiurug’pallali o’simliklar uchun xos.Bunday ildiz hosil bo’lish jarayonida asosiy ildiz bevosita o’sishda davom etadi.Popuk ildiz asosan birurug’pallali o’simliklarga xos.popuk ildiz hosil bo’lish jaroyonida asosiy ildiz nobud bo’ladi va uning o’rniga bir tutam yon ildizlar hosil bo’ladi.

2. Ituzumdoshlarlar oilasiga kiruvchi o’simliklarning mevasi rezavor vako’sakcha meva.Ko’sak mevalari birnechta mevabarglarning qo’shilishidan hosil bo’ladi va yetilgandan song chokidan ochiladi.

3.bir hujayrali tuban suvo’tlarga xlorella va xlomedamonada misol bo’ladi.Xlorillali suvdan bir tomchi olib mikroskop ostida qarasak bir necha million bir hujuyrali suvo’larini ko’rish mumkin.Bu hujayra tashqi tomondan qobiq bilan qoplangan.Ichida sitoplazma, xromatafor va yadro bor.

6-bilet

1.Hujayra asosan mitoz ya’ni ikkiga bo’linish yo;li bilan ko’payadi.Bunda dastlab yadro kattalashadi va o’rtasidan parda tortiladi.Yadro ikki qutbga ajraladi.Hujayra o’rtasidan ingichkalashib ikkiga ajraladi va bitta hujayradan ikkita yosh hujayra hosil bo’ladi.Yosh hujayralar ham o’sib bo’linib ko’payadi.

2. Tabiatda yovvoyi yem-xashak o’simliklaridan shuvoq,burchoq,sebarga,izen,keriuk,javdar va boshqalar uchraydi.

3. Kurtakning ichki tuzilishini o’rganish uchun terak o’simligi kurtaklaridan olamiz va uni lupa ostida ko’rganimizda kurtakni tashqi tomondan qalin va quruq qobiq bilan qoplangganini ko’ramiz.Uning ichida boshlang;ich paya va bargni ko’rish mumkin.

7-bilet

1.O’simliklarning turiga qarab poyalar turli tezlikda o’sadi.Tok bir mavsumda 10 metrgacha o’sadi.Tog’ning uchida o’sadigan archalar juda sekin o’sadi.5 yoshli archaning bo’yi 10-15smga teng.O’simliklar eniga ham turli tezlikda o’sadi.Yomg’oqning aylanasi4-6m,chinorning aylanasi uzunligi 8-10m ga yetadi.

2. Gullar 3 xil yul bilan changlantiriladi.1-o’z-o’zidan changlanish 2-chetdan changlanish 3-sun’iy changlanish.Osimlikning changchisi va urug’chisi bir vaqtda yetilib o’z changi o’z urug;chisining tumshuqchasiga kelib tushsa o’z-o’zidan changlanish deyiladi.bunday o’simliklarga lola,atirgul kiradi. Agar o’simlikning jinsiy organlari bir vaqtda yetilmasa unda chetdan changlanadi.bunday yo’l bilan changlanuvchi o’simliklarga bog’doy,arpa,javdar kiradi.Agar odamlar tomonidan changlantirilsa sun’iy changlanish deb ataladi.

3. Olmaning barglari oddiy,panjasimon tomirlangan.Namatakning barglari murakkab,toq patsimon,panjasimon tomirlangan.Qulupnayning barglari murakkab,uch bargchali,panjasimon tomirlangan.

8-bilet

1.O’simliklarda 10 dan ortiq to’qima turlari bor.Misol uchun asosiy,hosil qiluvchi,g’amlovchi,o’tkazuvchi,mexanik,ajratuvchi va boshqalar.Asosiy toi’qima fotosentez jarayonini,hosil qiluvchi o’sishni,g’amlovchi oziq modda saqlash,o’tkazuvchi oziq modda tashish,mexanik mustahkamlik,ajratuvchi keraksiz moddalarni tashqi muhitga chiqarish vazifasini bajaradi.

2. Loladoshlar oilasidan jami 25ta tur o’simlik turi muhofazaga kiritilgan.Lolaning 23 ta turi O’zbekistonda uchraydi.Ular tog’ mintaqasida tarqalgan bo’lib ularning hamma turi muhofaza qilinadi.bulardan tashqari olg’i va xolmon muhofazaga kiritilgan.

3. Kurtakning ichki tuzilishini o’rganish uchun terak o’simligi kurtaklaridan olamiz va uni lupa ostida ko’rganimizda kurtakni tashqi tomondan qalin va quruq qobiq bilan qoplangganini ko’ramiz.Uning ichida boshlang;ich paya va bargni ko’rish mumkin.

9-bilet

1.Poyalar poyaning uchki qismida joylashgan o’sish konusidagi hujayralarning bolinib ko’payishi hisobiga bo’yiga o’sadi.O’sish konusi hujayralari tez bo’linib ko’payish xususiyatiga ega.

2.Mevalar 3 qismdan iborat.1-tashqi qavat(po’st) 2-o’rta qavat(meva eti) 3-ichki qavat(urug’)

3.buni 2 ta tajribada ko’rish mumkin.1-tajriba.Agar biror o’simlikning yosh novdasini olib rangli suvga 2-3soatga solib qo’ysak va uning po’stini kesib qarasak yog’ochligidagi rangni ko’ramiz.Bu tajriba shuni ko’rsatadiki suv poya bo’ylab yuqoriga ko’tarilgan.2-tajriba.ikkita bir xil o’simlik novdasidan olamiz.Birining o’rta qismidan po’stini halqa shaklida kesib olamiz,ikkinchisini shu turishdasuvga 2-3 kunga qo’ysak,2-sining pastki qismidan,1-sining esa kesilgan joyidan ildiz chiqadi.

10-bilet

1.Shakli o’zgargan yerosti novdalariga piyozboshlar,tuganaklar,ildizpoyalar kiradi.piyozboshli o’simliklarga boshpiyoz,lola,binafsha va boshqa o’simliklar kiradi.Ularning hujayralarida shaffof rang beruvchi leykoplastlar bor.Tugaanakli o’imliklarga kartoshka,kartoshkagul,xrizontema kiradi.Ildizpoyali o’simliklarga ajriq,g’umoy kiradi.G’umoy asosan sug’oriladigan yer maydonlarda uchraydi.Bo’yi 50-150sm keladi.Ildizida juda ko’p kurtaklar joylashgan bo’lib,yerga yaqin joyidan yangi poya hosil qiladi.

2.Gulxayridoshlar oilasiga gulxayri,yerbag’irtugmachagul,g’o’za,kanob,bo’ritaroq kiradi.Dorivor gulxayrining ildizidan tayyorlangan damlama xalq tabobatida yutalga qarshi ishlatiladi.G’o’zadan kiyim-kechak ishlab chiqarishda foydalaniladi.Kanobdan tola olinadi.

3.Agar ildiz tukchasidan priparad tayyorlab mikroskopda ko’radigan bo’lsak uni bitta hujayradan iborat ekanini ko’ramiz.Bu hujayra yupqa qobiq,sitoplazma va yirik yodrodan tuzilgan.Ildiz tukchasi 10-20 kun yashaydi,keyin ildizning o’suvchi qismidan yangi tukcha hosil bo’ladi.

11-bilet

1.Ildiz ham hamma hujayralar kabi nafas oladi.Ildiz tuproq orasidagi havodan nafas oladi.O’simlik ildizi yaxshi nafas olishi uchun urug’ yumshoq joyga ekiladi.Hosil yetiguncha birnecha marta yumshatiladi.Qatqaloq tuproqda havo kam bo’ladi.Havo yetishmasligi tufayli o’simlik kasallanadi va hosil kamayadi.Shuning uchun tuproqni tez-tez yumshatib turish zarur.

2.O’simliklarning turiga qarab barglarning shakllari turli shaklda bo’ladi.Masalan yumoloq,ovalsimon,tuxumsimon,nashtarsimon,qalami va boshqa shakllarda bo’ladi.Qirrasining shakliga ko’ra tekis,arrasimon,tishsimon va boshqa shaklda bo’ladi.Shu belgilarga qarab o’simliklar bir-biridan farqlanadi.

3.Ikkiurug’pallali o’simliklar asosan o’qildiz tizimiga xos.masalan loviya,g’o’za,yontoq va boshqa o’simliklar.Birurug’pallali o’simliklar popuk ildiz tizimli.masalan bug’doy,arpa,lola,piyoz va bo’shqa o’simliklar kiradi.

12-bilet

1.Madaniy o’simliklar payvantlash yo’li bilan vegetativ ko’paytiriladi.Payvandlashning iskana payvand, kurtak payvand kabi turlari bor.Iskana payvandda bir o’simlikning novdasi olinib ikkinchi o’simlikka biriktiriladi.Kurtak payvandda bir o’simlik kartagidan olinib ikkinchi o’simlikka o’rnatiladi.Atirgul, tok, qoraqat kabi o’simliklar parxish yo’li bilan ko’aytiriladi.

2. Ra’nodoshlar oilasiga 3000 dan ortiq o’simlik turi kiradi.Bularga tobulg’i, olcha,namatak,olma,o lxo’ri,qulupnay,maymunjon,malina,nok,shaftoli,bodom,kamxastak,gilos va boshqalar kiradi.

3. Biror o’simlik urug’idan olib bankaga solib unig ichiga yonib turgan sham tushirsak sham yonishda davom etadi,song og’zini yopib birnecha soatga chetga olib qo’ysak va uning ichiga yana sham tushirsak sham o’chib qoladi. Bunga sabab bankada kislarot qolmagan,urug’lar nafas olgan.

13-bilet

1. Gullari turlicha gulqurg’on (gulkosa, gultoj)ga ega bo’lgan, changlanib va urug’lanib bo’lgandan so’ng meva hosil qiladigan o’simliklar gulli o’simliklar deyiladi.Gulli o’simliklarning asosiy belgisi umri davomida meva hosil qilishidir.Ular ildiz,poya,barg,gul, mevadan tashkil topadi.

2.O’simliklar hayoti davomida ta’sir ko’rsatadigan ekologik omillar abiotik va biotik omillarga ajraladi.Abiotik omillarga o’lik tabiat tarkibiy qismlari kiradi ya’ni tuproq, harorat, suv, yorug’lik va havo kiradi.Biotik omillarga tirik tabiat tarkibiy qismlari kiradi ya’ni bakteriyalar, zomburug’lar, o’simliklar, hayvonlar, odamlar.O’simliklarga ta’sir ko’rsatuvchi omillar ta’siri salbiy va ijobiy bo’ladi.

3. Biror o’simlik urug’idan olib bankaga solib unig ichiga yonib turgan sham tushirsak sham yonishda davom etadi,song og’zini yopib birnecha soatga chetga olib qo’ysak va uning ichiga yana sham tushirsak sham o’chib qoladi. Bunga sabab bankada kislarot qolmagan,urug’lar nafas olgan.

14-bilet

1. Tabiatda yovvoyi yem-xashak o’simliklaridan shuvoq,burchoq,sebarga,izen,keriuk,javdar va boshqalar uchraydi.

2. Gulxayridoshlar oilasiga gulxayri,yerbag’irtugmachagul,g’o’za,kanob,bo’ritaroq kiradi.Dorivor gulxayrining ildizidan tayyorlangan damlama xalq tabobatida yutalga qarshi ishlatiladi.G’o’zadan kiyim-kechak ishlab chiqarishda foydalaniladi.Kanobdan tola olinadi.

3. Ikkiurug’pallali o’simliklar asosan o’qildiz tizimiga xos.masalan loviya,g’o’za,yontoq va boshqa o’simliklar.Birurug’pallali o’simliklar popuk ildiz tizimli.masalan bug’doy,arpa,lola,piyoz va bo’shqa o’simliklar kiradi.

15-bilet

1.Tabiatda juda ko’p dorivor o’simliklar mavjud.Ulardan tabobatda turli kasaliklarga qarshi dori sifatida foydalaniladi.Maslan, issiriq, chakanda, zubturum,gulxayri,jag’-jag’, cherkez,erman shuvog’i va boshqalar.Dorivor gulxayridan tayyorlangan damlama yutalga qarshi ishlatiladi.Jag’-jag’ qon ketishini oldini oladi.Cherkezning bargi va mevasidan tayyorlanadigan dori qon bosimini tushiradi.

2. O’simliklarning turiga qarab barglarning shakllari turli shaklda bo’ladi.Masalan yumoloq,ovalsimon,tuxumsimon,nashtarsimon,qalami va boshqa shakllarda bo’ladi.Qirrasining shakliga ko’ra tekis,arrasimon,tishsimon va boshqa shaklda bo’ladi.Shu belgilarga qarab o’simliklar bir-biridan farqlanadi.

3. Loviya ikki urug’pallali o’simlik.Urug’i tashqi tomondan qalin po’st bilan qoplangan.Ichida urug’pallalar va murtak joylashgan.Murtagi ildizcha,poyacha va 2 ta bargchadan iborat.Bug’doy bir urug’pallali o’simlik hisoblanadi.Urug’i cho’ziq shaklda. Ustki tomondan quruq bir juft qobiq bilan qoplangan.murtagi boshlang’ich ildizcha,boshlang’ich poya,boshlang’ich bargchadan iborat.

16-bilet

1.Novdalarda barglar birikkan joy bo’g’im deb ataladi.Ikkita barg oralig’idagi qism bo’g’im oralig’i deb ataladi.Barg qo’ltig’ida bittadan ba’zan ikkitadan kurtak joylashadi.

2. Gulxayridoshlar oilasiga gulxayri,yerbag’irtugmachagul,g’o’za,kanob,bo’ritaroq kiradi.Dorivor gulxayrining ildizidan tayyorlangan damlama xalq tabobatida yutalga qarshi ishlatiladi.G’o’zadan kiyim-kechak ishlab chiqarishda foydalaniladi.Kanobdan tola olinadi.

3. O’simliklarning turiga qarab barglarning shakllari turli shaklda bo’ladi.Masalan yumoloq,ovalsimon,tuxumsimon,nashtarsimon,qalami va boshqa shakllarda bo’ladi.Qirrasining shakliga ko’ra tekis,arrasimon,tishsimon va boshqa shaklda bo’ladi.Shu belgilarga qarab o’simliklar bir-biridan farqlanadi.

17-bilet

1. Ildiz ham hamma hujayralar kabi nafas oladi.Ildiz tuproq orasidagi havodan nafas oladi.O’simlik ildizi yaxshi nafas olishi uchun urug’ yumshoq joyga ekiladi.Hosil yetiguncha birnecha marta yumshatiladi.Qatqaloq tuproqda havo kam bo’ladi.Havo yetishmasligi tufayli o’simlik kasallanadi va hosil kamayadi.Shuning uchun tuproqni tez-tez yumshatib turish zarur.

2. To’pgullar oddiy va murakkabga bo’linadi.oddiy to’pgullargaoddiy shingil(qashqarbeda),oddiy soyabon(piyoz) ,so’ta(makkajo’xori),boshcha(sebarga),oddiy boshoq(zubturum),qalqoncha(olma),savatcha(qoqio’t)kuchala(tol).Murakkab to’pgullarning murakkab boshoq(Bug’doy),murakkab soyabon(sabzi),murakkab shingil(nastarin) kabi turlari bor.

3. Olmaning barglari oddiy,panjasimon tomirlangan.Namatakning barglari murakkab,toq patsimon,panjasimon tomirlangan.Qulupnayning barglari murakkab,uch bargchali,panjasimon tomirlangan.

18-bilet

1.O’zbekiston Respublikasining Qizil kitobiga kiritilgan o’simliklar Tabiatni muhofaza qilish xalqaro uyushmasi tomonidan ishlab chiqilgan tasnifga binoan 4 guruhga bo’linadi.1.Yo’qolgan yoki yo’qolish arafasidagi turlar 2.yo’qolib borayotgan turlar. 3.kamyob turlar 4.kamayib borayotgan turlar.1984-yilda nashr etigan Qizil kitobiga 163 ta tur kiritildi.1998-yilda etilgan Qizil kitobga 301 ta tur kiritildi.Qizil kitobga kiritilgan turlar respublikamizda bir xil tarqalmagan.Qoraqalpoq Respublikasida-11, Andijon-4,Buxoro-24,Jizzax-21,Navoiy-13,Namangan-12,Samarqand-45,Surxondaryo-112,Sirdaryo-2,Toshkent-80,Farg’ona-28,Qashqadaryo-59

2.Piyozdoshlar oilasiga 32 turkumga kiruvchi 750 ta tur o’simlik turi kiradi.Ular ko’p yillik piyozboshli ko’p yillik o’simliklardir.Barglari shishgan yoki yassi nashtarsimon,ipsimon,qalami,ellipissimon,yaprog’i butun yoki qirqilgan,pastki qismi novsimon.To’pguli soyabon,ko’p gulli.Gullari ikki jinsli.gulqo’rg’oni oddiy , tojbarglari 6ta ikki xalqada 3 tadan joylashgan.Chamgchilari 6 ta ikki xalqada 3 tadan joylashgan.Urug’chisi 1 ta

3. Boshpiyoz tashqi tomondan quruq qobiq bilan qoplangan.Bosh piyozni ko’ndalangiga kesib qarasak,tubida qisqargan kalta poyani ko’rish mumkin.Kalta poya asosidan pastga qarab qo’shimcha mayda ildizlar, yuqoriga qarab esa seret barglar,gulbandlar o’sib chiqadi.Vaqt o’tishi bilan gulbandning uchida to’pgul hosil bo’ladi.

19-bilet

1.Tugunak va ildizpoyalar shakli o’zgargan yer osti novdalaridir.Tugunakli o’simliklarga kartoshka,shoyigul,batat kiradi.Ildizpoyali o’simliklarga g’umoy,ajriq,qamish kiradi.Tugunak yumoloq shaklda bo’lib, ko’zchalari mavjud bo’ladi.Ko’zchalarda kurtaklar joylashgan bo’ladi va bu bilan boshqa novdalardan farq qiladi.Bu kurtaklardan yangi poya o’sib chiqadi.Ildizpoyalarda shakli o’zgargan barg va kurtaklar,qo’shimcha ildizlar bo’ladi.Bu kurtaklardan qulay sharoitda yangi poya hosil bo’ladi.

2. Shakli o’zgargan yerosti novdalariga piyozboshlar,tuganaklar,ildizpoyalar kiradi.piyozboshli o’simliklarga boshpiyoz,lola,binafsha va boshqa o’simliklar kiradi.Ularning hujayralarida shaffof rang beruvchi leykoplastlar bor.Tugaanakli o’imliklarga kartoshka,kartoshkagul,xrizontema kiradi.Ildizpoyali o’simliklarga ajriq,g’umoy kiradi.G’umoy asosan sug’oriladigan yer maydonlarda uchraydi.Bo’yi 50-150sm keladi.Ildizida juda ko’p kurtaklar joylashgan bo’lib,yerga yaqin joyidan yangi poya hosil qiladi.

3.

20-bilet

1.Poyada oziq moddalar ildizdan barg tomonga,bargdan ildiz tomonga harakatlanadi.Fotosintez jarayonida hosil bo’lgan oziq moddalar lub qavati orqali ildiz tomonga harakatlanadi.Tuproqdan so;rilgan suv va mineral tuzlar yog;ochlik qavati orqali barg tomonga harakat qiladi.

2. Gullar 3 xil yul bilan changlantiriladi.1-o’z-o’zidan changlanish 2-chetdan changlanish 3-sun’iy changlanish.Osimlikning changchisi va urug’chisi bir vaqtda yetilib o’z changi o’z urug;chisining tumshuqchasiga kelib tushsa o’z-o’zidan changlanish deyiladi.bunday o’simliklarga lola,atirgul kiradi. Agar o’simlikning jinsiy organlari bir vaqtda yetilmasa unda chetdan changlanadi.bunday yo’l bilan changlanuvchi o’simliklarga bog’doy,arpa,javdar kiradi.Agar odamlar tomonidan changlantirilsa sun’iy changlanish deb ataladi.

3.Gullar gulqo’rg’on,changchi,urug’chidan iborat.Gulqorg’oni oddiy va murakkab bo’ladi.

21-bilet

1. Poyalar poyaning uchki qismida joylashgan o’sish konusidagi hujayralarning bolinib ko’payishi hisobiga bo’yiga o’sadi.O’sish konusi hujayralari tez bo’linib ko’payish xususiyatiga ega.

2. Ituzumdoshlarlar oilasiga kiruvchi o’simliklarning mevasi rezavor vako’sakcha meva.Ko’sak mevalari birnechta mevabarglarning qo’shilishidan hosil bo’ladi va yetilgandan song chokidan ochiladi.

3. Kurtakning ichki tuzilishini o’rganish uchun terak o’simligi kurtaklaridan olamiz va uni lupa ostida ko’rganimizda kurtakni tashqi tomondan qalin va quruq qobiq bilan qoplangganini ko’ramiz.Uning ichida boshlang;ich paya va bargni ko’rish mumkin.

22-bilet

1.Tabiatda o’zi va mevasi iste’mol qilinadigan o’simliklar juda ko’p.Rovoch,qulupnay,malina,ukrop,do’lana,tut kabilar iste’mol qilinadi.

2. Mevalar 3 qismdan iborat.1-tashqi qavat(po’st) 2-o’rta qavat(meva eti) 3-ichki qavat(urug’)

3.Mikroskop 8 ta qismdan iborat.1.Okulyar,2.obyektiv,3.buyum stolchasi,4.kuzgu,5.makrovint,6.mikrovint,7.shtativ,8.taglik

23-bilet

1.O’simliklar hayotiy shakllariga ko’ra daraxt,buta,yarimbuta,ko’p yillik,ikki yillik,bir yillik o’tlarga bo’linadi.Daraxtlar-tanasi yog’ochlashgan,baquvvat ildizli,salobatli ko’p yillik o’simlik.Buta-tanasi yog’ochlashgan,bo’yi 2-3m dan oshmaydigan ko’p yillik o’simlik.Yarimbuta-tanasining pastki qismi yog’ochlashgan,qishda sovuq urib ketadigan ko’p yillik o’simlik.Ko’p yillik o’t-tanasining ustki qismini qishda sovuq urib ketadigan,o’sish kurtaklari tuproq ostida qishlaydigan ko’p yillik o’simlik.Ikki yillik o’t-birinchi yili to’pbarg hosil qiladigan, ikkinchi yili meva beradigan o’simliklar.Bir yillik o’tlar-bir yilda o’sib meva berib,o’z umrini tugallovchi o’simliklardir.O’zb.dagi o’simliklarning yarmidan ko’prog’ini bir yillik o’tlar tashkil qiladi.

2.Funariya yo’sinining ko’payish usuli ancha murakkab tuzilgan.Poyasining uchidagiko’p hujayrali jinsiy a’zolarda-antiridiylarda ikki xivchinli spirmatazoidlar yetiladi.Arxigoniylarda bittadan tuxum hujayralariyetiladi.Yo’sinlar ustini suv bosgan paytda jinsiy hujayralar qo’shilib zegota hosil qiladi.Ozgina vaqt o’tib, zegota o’sib, qisqa bandli,ingichka sporalar hosil qiladigan ko’sakcha –sporangiyga aylanadi.Sporalar yetilib tarqaladi.Nam tuproqqa tushgan spora o’sib shoxlangan,yashil iplarni hosil qiladi.Ip shoxlarida kurtaklar paydo bo’ladi.Har bir kurtakdan yangi funariya hosil bo’ladi.Demak funariya yo’sini jinsiy va jinssiz bo’g’imlarning gallanishi orqali ko’payadi.

3. To’pgullar oddiy va murakkabga bo’linadi.oddiy to’pgullargaoddiy shingil(qashqarbeda),oddiy soyabon(piyoz) ,so’ta(makkajo’xori),boshcha(sebarga),oddiy boshoq(zubturum),qalqoncha(olma),savatcha(qoqio’t)kuchala(tol).Murakkab to’pgullarning murakkab boshoq(Bug’doy),murakkab soyabon(sabzi),murakkab shingil(nastarin) kabi turlari bor. 24-bilet

1. Ildiz tizimiga ko’ra o’qildiz va popukildizga bo’linadi.O’qildiz asosan ikkiurug’pallali o’simliklar uchun xos.Bunday ildiz hosil bo’lish jarayonida asosiy ildiz bevosita o’sishda davom etadi.Popuk ildiz asosan birurug’pallali o’simliklarga xos.popuk ildiz hosil bo’lish jaroyonida asosiy ildiz nobud bo’ladi va uning o’rniga bir tutam yon ildizlar hosil bo’ladi.

2. Qoqio’tdoshlar oilasiga kiruvchi o’simliklarning asosiy belgisi ularning tupguli savatcha shaklida bulishidir.Savatch a sirtdan tilsimon o’rama gulbargchalar bilan o’ralgan.Gulqo’rg’oni murakkab tuzilishga ega.Gulkosachabargi,tojbargi,changchisi 5tadan joylashgan.urug’chisi2ta qo’shilib rivojlangan.

3. Gullari turlicha gulqurg’on (gulkosa, gultoj)ga ega bo’lgan, changlanib va urug’lanib bo’lgandan so’ng meva hosil qiladigan o’simliklar gulli o’simliklar deyiladi.Gulli o’simliklarning asosiy belgisi umri davomida meva hosil qilishidir.Ular ildiz,poya,barg,gul, mevadan tashkil topadi.

25-bilet

1.Fotosintez jorayoni bu anorganik moddalarning organik moddalarga aylanish jarayoni hisoblanadi.Fotosintez yunoncha so’z bo’lib ,,fotos’’-yorug’lik,,,sintez’’-qo’shaman degan ma’noni bildiradi.Fotosintez jarayonida o’simlik tashqi muhitdan karbanat angdret gazini yutib,kislarod ajratib chiqaradi.Fotosintez jarayoni xlorofill donachalari orqali amalga oshadi.

2. To’pgullar oddiy va murakkabga bo’linadi.oddiy to’pgullargaoddiy shingil(qashqarbeda),oddiy soyabon(piyoz) ,so’ta(makkajo’xori),boshcha(sebarga),oddiy boshoq(zubturum),qalqoncha(olma),savatcha(qoqio’t)kuchala(tol).Murakkab to’pgullarning murakkab boshoq(Bug’doy),murakkab soyabon(sabzi),murakkab shingil(nastarin) kabi turlari bor.

3.Yopiq urug’li o’simliklarning mevasi yopiq holda meva ichida yetiladi,urug’lanish qo’shurug’lanish jarayonida amalga oshadi.ochiq urug’li o’simliklarning mevasi qubbalarda ochiq holda yetiladi.

26-bilet

1.Kurtaklar qobiq,boshlang’ich poya va bargdan iborat.Kurtaklar vegetativ(barg)kurtak va generativ (gul) kurtaklarga bo’linadi.Kurtaklar joylashishiga qarab uchki,yon va qo’shimcha kurtaklarga bo’linadi.Uchki kurtaklar ancha yirik bo’ladi.

2.Gullar gulqo’rg’on(gulkosa,gultoj),changchi va urug’chidan tuzilgan.Changchi changdon va changchi iplaridan tuzilgan.Changdonda changlar yetishadi,iplarichangdonni gulo’rniga bog’laydi.Urug’chi tumshuqcha(uchki qism),ustuncha(o’rta g’ovak qism),tuguncha(urug’kurtak joylashganpastki qism) dan tashkil topgan.

3. Agar ildiz tukchasidan priparad tayyorlab mikroskopda ko’radigan bo’lsak uni bitta hujayradan iborat ekanini ko’ramiz.Bu hujayra yupqa qobiq,sitoplazma va yirik yodrodan tuzilgan.Ildiz tukchasi 10-20 kun yashaydi,keyin ildizning o’suvchi qismidan yangi tukcha hosil bo’ladi.

27-bilet

1.Meva va urug’lar shamol,hayvonlar,qushlar,hasharotlar,suv va odamlar tomonidan tarqaladi.Masalan,qo’ng’irboshning mevasi uzunligi 0,5mm va og’irligi 0,1-0,2mg keladi.Shu sababdan uning urug’i shamol orqali uzoq masofaga tarqaladi.Meva va urug’larning tarqalishiga eng katta ta’sir odamlar tomonidan ko’rsatiladi.

2.Burchoqdoshlar oilasiga kiruvchi o’simliklar 400 turkumga mansub 12000 ga yaqin turni o’z ichiga oladi.Bu oila vakillari bir,ikki va ko’p yillik o’tlardan iborat.Bu oilaga qisman yarim buta,buta va daraxtlar kiradi.Oila vakillari ildizi-o’qildiz tizimli.Poyasi tik o’suvchi,ilashuvchi,o’raluvchi yoki yotib o’suvchi.Barglari ko’pincha murakkab,hamisha yonbargchali.Gullari qiyshiq,ikki jinsli.Kosachabargi 5 ta ,qo’shilgan ;tojbargi 5ta 3ta xalqada joylashgan 3tasi erkin,2tasi qo’shilgan.changchisi 10ta 9tasi qo’shilgan 1 tasi erkin.Urug’chisi1 ta

3. Ildiz tizimiga ko’ra o’qildiz va popukildizga bo’linadi.O’qildiz asosan ikkiurug’pallali o’simliklar uchun xos.Bunday ildiz hosil bo’lish jarayonida asosiy ildiz bevosita o’sishda davom etadi.Popuk ildiz asosan birurug’pallali o’simliklarga xos.popuk ildiz hosil bo’lish jaroyonida asosiy ildiz nobud bo’ladi va uning o’rniga bir tutam yon ildizlar hosil bo’ladi.

28-bilet

1.Botanika yunoncha so’z bo’lib o’t,o’simlik,ko’kat degan ma’noni bildiradi.Bu fan o’simliklarning paydo bo’lishi,rivojlanishi,tarqalishi,tashqi va ichki tuzilishini o’rganadi va o’rgatadi

2. Gullari mayda, rangsiz,to’g’ri ba’zan qiyshiq ,ikki jinsli ba’zan birjinsli.Gulqo’rg’oni oddiy 5 bo’lakli yoki qisqarib ketgan.Changchisi 2-5 ta erkin.Urug’chisi 2-5 ta qo’shilgan.

3.Piyoz po’stidan olib,mikrokop ostida qaralsa uning hujayralarining cho’ziq va zich joylashganligini ko’rish mumkin.(nazariy)

29-bilet

1. Shakli o’zgargan yerosti novdalariga piyozboshlar,tuganaklar,ildizpoyalar kiradi.piyozboshli o’simliklarga boshpiyoz,lola,binafsha va boshqa o’simliklar kiradi.Ularning hujayralarida shaffof rang beruvchi leykoplastlar bor.Tugaanakli o’imliklarga kartoshka,kartoshkagul,xrizontema kiradi.Ildizpoyali o’simliklarga ajriq,g’umoy kiradi.G’umoy asosan sug’oriladigan yer maydonlarda uchraydi.Bo’yi 50-150sm keladi.Ildizida juda ko’p kurtaklar joylashgan bo’lib,yerga yaqin joyidan yangi poya hosil qiladi.

2.Karamdoshlar oilasiga kiruvchio’simliklar 350 turkumga kiruvchi 3000 ga yaqin o’simlik turini o’z ichiga oladi.Bu oila vakillarining ko’pchiligi bir,ikki va ko’p yillik o’tlardir.Ildizi o’qildiz.Poyasi tik o’suvchi.Barglari oddiy, butun yoki qirqilgan,poyada ketma-ket joylashadi.Gullari to’g’ri ikki jinsli,shingil to’pguldan iborat.Gulkosachabarglari 4ta,gultojbarglari ham 4ta , changhcilari 6ta, urug’chisi 1ta.Mevasi qo’zoq yoki qo’zoqcha.

3. Mikroskop 8 ta qismdan iborat.1.Okulyar,2.obyektiv,3.buyum stolchasi,4.kuzgu,5.makrovint,6.mikrovint,7.shtativ,8.taglik

30-bilet

1.Novdada barglar ketma-ket(olma,nok,behi,lola,terak), qarama-qarshi(rayxon,kiyiko’t,kampirchopon), halqa hosil qilib(sambitgul,qirqbo’g’im,qumrio’t) joylashadi

2. Loladoshlar oilasidan jami 25ta tur o’simlik turi muhofazaga kiritilgan.Lolaning 23 ta turi O’zbekistonda uchraydi.Ular tog’ mintaqasida tarqalgan bo’lib ularning hamma turi muhofaza qilinadi.bulardan tashqari olg’i va xolmon muhofazaga kiritilgan.

3.Barglarning suv bug’latishini tajribada ko’rish uchun o’simlikning bargli novdachasi shisha idishga solinadi va suv bug’lanib ketmasligi uchun birozmoy tomiziladi.Tarozining bir pallasi shisha idish va ikkinchisiga qadoqtosh qo’yilib muozanatga keitiriladi.Barglar suvni bug’latganligi uchun idish suv kamayadi va asta –sekin shisha idishli tarozi pallasi ko’tariladi.