Bosqichlari Didaktika, uning asosiy kategoriyalari

 
 
Didaktika, uning asosiy kategoriyalari 
 
1
Ызбекистон Республикасининг «Таълим ты\рисида» ги =онуни. Баркамол авлод – 
Ызбекистон тара==иётининг пойдевори. Т., «Шар=», 1998 й, 20 б.
16 % 
25 % 
28 % 
32 % 

---

Bilish jarayonining ilmiy, nazariy, uslubiy va amaliy asoslarini, ya’ni ta’lim, 
bilim berish, o‘qitish nazariyasi bilan pedagogikaning mustaqil bo‘limi didaktika 
shuG‘ullanadi. 
Didaktika – grekcha so‘z bo‘lib, «didasko» - o‘qitish, «didaskol» - o‘rgatuvchi 
degan so‘zlardan kelib chiqqan. Didaktikaning so‘zma-so‘z tarjimasi ta’lim 
nazariyasini anglatadi. Ta’lim nazariyasi ta’lim jarayonining tushunchasi va 
mohiyatini, ta’lim qoidalarini, uslublari hamda tashkiliy shakllarini o‘z ichiga oladi. 
Didaktika o‘z oldiga o‘qitishning o‘quvchilarni har tomonlama tarbiyalash 
maqsadlariga javob beruvchi umumiy qonuniyatlarini bilib olish vazifasini qo‘yadi. 
Ta’limning asosiy vazifasi yosh avlodni ilmiy bilimlar, ko‘nikma va malakalar 
tizimi bilan qurolantirishdan iborat. 
Demak, didkatika pedagogikaning «nimaga o‘qitish», «nimani o‘qitish» va 
«qanaday o‘qitish» kabi savollarga javob izlaydi. Umumiy didaktika esa o‘z 
navbatida, ayrim o‘quv fanlariga oid usullar bilan juda mustahkam boG‘lanadi. SHu 
usullar ma’lumotiga tayanib, o‘qitishning umumiy qonuniyatlarini echib boradi va 
ayni vaqtda har bir o‘quv fanini o‘qitish usullari uchun umumiy asos bo‘lib xizmat 
qiladi. 
Didaktikaning asosiy kategoriyalari quyidagilar: ta’lim, ma’lumot mazmuni, 
ta’lim mazmuni, ta’lim jarayoni, bilim, ko‘nikma, malaka, o‘qitish, ta’lim metodlari, 
ta’limning tashkiliy shakllari. 
Ta’lim 
didaktikada qo‘llaniladigan eng sermazmun tushunchadir. Umumiy 
didaktika darajasida ta’lim ma’lumot mazmunini o‘zlashtirish uchun o‘qituvchi va 
o‘quvchi faoliyatining birligi, ularning o‘zaro ta’siri ma’nosida ishlatiladi. 
Ta’lim – insoniyat tarbiyasining ma’lum tomonlarini, ya’ni o‘quvchilar ijtimoiy 
taraqqiyotining hozirgi talablariga muvofiq darajada bilim va tarbiyaga ega 
bo‘lishlarini ta’minlaydigan faoliyatdir. O‘qituvchi ta’lim jarayonida faqat bilim 
berish bilan chegaralanmaydi., balki bu jarayonda o‘quvchi, alabga ta’sir ko‘rsatadi, 
bu esa ularning bilim olishlarini yanada faollashtiradi, natijada o‘quvchi ta’lim 
jarayonining faol ishtirokchilariga aylanadi. Ta’limdagi yutuqlar avvalo 
o‘qituvchiga boG‘liq. 
Ta’limning asosiy vazifalari shaxsni ilmiy bilimlar, ko‘nikma va malakalar 
bilan qurollantirishdan iborat. Ta’lim inson bilish faoliyatining bir turi sifatida bir 
necha ma’noni bildiradi, ya’ni ta’lim oluvchilarda bilim, ko‘nikma va malakalar 
hosil qilish, ularda dunyoqarash, fikr va e’tiqodlarni shakllantirish hamda ularning 
qobiliyatlarini o‘stirishdir. 
Ta’lim «ma’lumot mazmuni», «ta’lim mazmuni», «ta’lim jarayoni» 
kategoryalari bilan boG‘liqdir. 
Ma’lumot mazmunida hozirgi zamon fani, texnikasi, madaniyati, ishlab 
chiqarishi va fikrlashning umumiy asoslari aks etadi. Unda fan, texnika, madaniyat 
ishlab chiqarish, tafakkurga oid etakchi qarashlar, G‘oyalar, nazariyalar, faktlar 
beriladi. Ma’lumot mazmuni to‘rta elementdan iborat: