Босимни ўлчаш ва ростлаш

 
Мембранали манометрларда эгилувчан мэембрана (41 – д расм), 
юмшоқ мэембрана рэезинали қўшимча пружина билан (41 - е расм) мембрана 
қутили, бир қутили (41ф -расм) ва икки қутили (41-ж расм) сезгир 
элементлар ишлатилади. 
ММ туридаги мембранали манометр (42-расм) 2,5 МПа гача бўлган 
босимларни ўлчаш учун мўлжалланган. Манометрда ўлчанаѐтган босим 
таъсирида қутида жойлашган мембрана 2 эгилиб, тишли узатма 6 орқали 
ричаг 4 билан уланган шток 3 ни қўзгъатади. Тишли узатма тишли айлана 8 
билан богълиқ бўлиб, асбобнинг шкаласи 5 бўйича ҳаракатланувчи 
кўрсаткич 7 билан пружина 9 орқали богъланган. Манометрнинг пастки 
қисмида эса уни ўлчанаѐтган объектга ўрнатиш учун мўлжалланган резбали 

---

штутсер кўзда тутилган. Мембранали манометрлар унча катта бўлмаган 
босимларни ўлчаш учун мўлжалланган. Ўлчаш системаси сезгирлигининг 
пастлиги, ростлашнинг қийинлиги ва мембрананинг чарчаши натижасида 
характеристикасининг ўзганши - мембранали манометрларнинг камчилиги 
ҳисобланади. 
Эгилувчи мЭембрана, қутили маномЭетрлар атмосфЭера босимини 
ўлчаш учун қўлланилади ва баромЭетрлар дЭейилади. АтмосфЭера босими 
ичида вакуум ҳосил қилинган гЭеомЭетрик ѐпиқ мЭембрана қутисига таъсир 
кўрсатади. МЭембраналарни тайѐрлаш учун бронза, жЭез ва хром-никЭелли 
қотишмалардан фойдаланилади. 
расм. Мембранали манометр. 
Силфонли манометрларнм ишлаш усули ўлчанаѐтган босимнинг 
кўндалангига гофрирланган юпқа деворли силиндрик сигъим кўринишида 
тайѐрланган сезгир элементнинг эгилиш деформатсияси натижасида ҳосил 
бўлган куч билан мувозанатланишига асосланган (41- ҳ,и расм). Силфонлар 
чинни, бронзадан ѐки зангламайдиган чидамли пўлатдан тайѐрланади. 

---

Силфон деворининг қалинлиги 0,1...0.3 мм оралигъида бўлади, диаметри эса 
8 дан 150 мм гача ўзгаради. Амалда чизиқли эластиклик характеристикасига 
эга. Силфоннинг қаттиқлигини ошириш учун унинг ички қисмига винтли 
пружина жойлаштирилади (41- и расм). 
Саноатда 25...400кПа гача бўлган босим ва босимлар фарқини ва 0...98 
кПа гача бўлган сийракланишни ўлчайдиган силфонли манометрлар ишлаб 
чиқарилади. 
Босимни ростлаш. Босим аппарат киришидаги ва ундан чиқишдаги газли 
фаза сарфини ўзаро алоқадорлигининг кўрсаткичидир. Босим доимийлиги 
газли фаза бўйича материал балансига риоя этилганидан далолат беради. 
Босимни барқарор қилиш натижасида бутун тизим бўйича аппаратлар ва 
линия гидравлик қаршилиги билан ўзаро алоқадорликда ўрнатилади. 
Масалан: кўп контурли буғ чиқариб ташлаш қурилмалари (1.11-расм). 
Қолган аппаратларда ғалаѐнланиш бўлмаганда сийраклашиш кузатилади. Бу 
эса технологик линиянинг гидравлик қаршилигини ҳисобга олган ҳолда 
материал ва иссиқлик балансларининг шартлари орқали аниқланади. 
Босим жараѐн кинематикасига сезиларли таъсир қилган ҳолларда 
алоҳида қурилмалардаги босимни барқарорлаш тизими эътиборга олинади. 
Масалан: тозалаш жараѐнини олсак, у учун фаза мувозанатининг эгрилиги 
сезиларли даражада босимга боғлиқ бўлади.